Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
37. μουσική
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης
Κύπρος: Κυπριακή Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κύπρου
Ιόνιο: Η ρωμαίικη γλώσσα στα νησιά του Ιονίου
αμανές / τραγούδι || Πελοπόννησος: ο αμανές [Δολιανά] || Ιόνιο: ο αμανές [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: ου αμανές [Στροφυλιά] || Κρήτη: ο αμανές
[Παλαιοχώρα].
βιολί || Πελοπόννησος: το βιολί [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αλποχώρι, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Ελάτη, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα,
Λαγκάδια, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μυγδαλιά, Πάκια, Ρούτσι, Σαρακίνι,
Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το διολί [Πέρα Μέλανα] || Ιόνιο: το βιολί [Αργοστόλι,
Ασπρογερακάτα, Αρμενάδες, Βάτος, Γάιος, Δρυμώνας, Ερεικούσα, Ζάκυνθος,
Καρδακάτα, Μαθράκι, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι, Σκριπερό] || Ρούμελη: το βιολί [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή,
Σταυροδρόμι, Ωραιόκαστρο] | του βιουλί
[Αγιά, Άγιος Νικόλαος, Γουριά, Δαύλεια, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κουμαρίτσι,
Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Πρέβεζα, Ραψάνη,
Χουλιαράδες] | το διολί
[Θαρούνια, Μέγαρα] | του διουλί [Κουμαρίτσι]
| του ιβγιλί [Σιάτιστα] || Κρήτη: το βιολί [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή, Μάρθα, Τύλισος] || Κύπρος: το βιολίν
[Έμπα, Νέο Χωριό] | το βκιολίν [Μουτουλλάς,
Πάνω Λεύκαρα] | το θκιολίν
[Καραβάς*, Μια Μηλιά*] | το δκιολίν
[Άγιος Νικόλαος*] | το φκιολίν
[Γαστριά*, Ψεματισμένος].
βιολιτζής || Πελοπόννησος: ο βιολιτζής [Προάστιο] || Ιόνιο: ο βιολιτζής [Ερεικούσα, Νησάκι] | οι βιολιτζάδες [Γάιος] || Ρούμελη: ου βιουλιτζής [Πρέβεζα] | ο διολιτζής [Μέγαρα] || Κύπρος: ο βιολάρης
[Νέο Χωριό] | ο βκιολάρης
[Έμπα, Λάπηθος*, Μουτουλλάς, Πάνω Λεύκαρα] | ο δκιολάρης [Άγιος Νικόλαος*, Βάσα Κοιλανίου] | ο φκιολάρης [Γαστριά*, Ψεματισμένος] | ο θκιολάρης [Βάσα Κοιλανίου, Μια Μηλιά*] | οι δκιολάρηες [Άγιος Νικόλαος*].
γκάιντα || Πελοπόννησος: η γκάιδα [Αλποχώρι, Μαγούλα] || Ιόνιο: το σκορτσάμπουνο [Αργοστόλι, Μονοπολάτα, Φισκάρδο] | το κλοτσοτσάμπουνο [Ληξούρι] | η τσαμπούνα
[Βαθύ, Ζάκυνθος, Ληξούρι] | η ασκοτσάμπουνα [Ζάκυνθος]
| το ασκλοτσάμπουνο
[Ληξούρι] | το σκλοτσάμπουνο
[Ληξούρι] || Ρούμελη: η γκάιντα
[Σιάτιστα] | η γκάιδα
[Στροφυλιά] | η τσαμπούνα
[Δελβινάκι, Κανάλια] | η τζαμπούνα
[Σιάτιστα, Σταγιάδες] || Κρήτη: η ασκομαντούρα [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή, Μάρθα] | η ασκομπαντούρα
[Βρύσες, Λαμπιώτες].
δοξάρι / βιολιού || Πελοπόννησος: το δοξάρι [Προάστιο, Πέρα Μέλανα,
Πραστός, Τυρός] | το δοξάζι [Πέρα
Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το δοξάρι [Ζάκυνθος].
καντάδα || Ιόνιο: η καντάδα [Άγιος Δημήτριος, Αργοστόλι,
Ζάκυνθος, Σκινέας] | η σερενάδα
[Ζάκυνθος].
καραμούζα || Πελοπόννησος: η καραμούζα [Βεργαδαίικα, Βρέσθενα,
Δολιανά] | η καραμούτζα [Άγιος
Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Κανδήλα, Λαγκάδια, Μαγούλα, Μυγδαλιά] | η καραμούντζα [Δολιανά, Σπαρτιά] | η καραμούσα [Καστρί]
| η πίπιζα [Βεργαδαίικα,
Δολιανά, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεχαινά, Μελιγού, Πηγαδάκια, Ροζενά, Σκεπαστό] | ο τζουρλάς [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Λεχαινά, Σκεπαστό,
Στεμνίτσα, Τρόπαια] | ο τζουρουλάς [Μυγδαλιά]
| ο ζουρλάς [Κρέστενα,
Λαγκάδια, Σκεπαστό] | ο τσουρλάς [Αγρίδι]
| ο σουρλάς [Αμπελιώνα]
| α καραμούζα [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: η καραμούζα [Ζάκυνθος]
| η ανιάκαρα [Άγιος
Δημήτριος] | νιάκαρα
[Ζάκυνθος] | η πίπιζα
[Ζάκυνθος] || Ρούμελη: η καραμούζα
[Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Πλατύστομο,
Στυλίδα, Τιθορέα] | ου ζουρνάς
[Γουριά, Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες].
κλαρίνο || Πελοπόννησος: το κλαρίνο [Αλποχώρι, Αμπελιώνα,
Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεβίδι,
Λεχαινά, Λυγουριό, Νεοχώρι, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα,
Φενεός] || Ιόνιο: το κλαρίνο [Γάιος,
Δρυμώνας, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: το κλαρίνο
[Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι] | του κλαρίνου [Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος, Γουριά,
Γραμματικού, Δαύλεια, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι,
Μεσούντα, Μηλίνα, Ραψάνη, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες] || Κρήτη: το κλαρίνο [Σιρίλι].
κλαριντζής || Πελοπόννησος: ο κλαριτζής [Σκεπαστό] || Ρούμελη: ι κλαρτζής [Κανάλια].
κομπανία / μουσική || Ιόνιο: η κομπανία [Ληξούρι] || Ρούμελη: η κουμπανία [Δραμεσιοί, Ραψάνη, Σταγιάδες, Στροφυλιά] | η κουμπανιά [Μακρολίβαδο] | η ακουμπανία
[Σταγιάδες].
λαλιτζίδες / οργανοπαίχτες || Ρούμελη: οι λαλιτζίδες [Ωραιόκαστρο] || Κρήτη: ο παιγνιδάτορας [Παλαιοχώρα].
λαλούμενα / συγκρότημα μουσικών οργάνων
|| Ιόνιο: τα βιολοκίταρα [Καλιπάδο] || Ρούμελη: τα λαλούμενα [Πάργα] | τα λαλούμινα [Δομνίστα,
Έλατος, Σιάτιστα] | τα άργανα [Πάργα,
Πρέβεζα] | το τακίμι
[Πάργα] | τα βιολιά
[Άγιος Λουκάς, Πάργα] | τα βιουλιά
[Αγιά] | τα ιβγιλιά
[Σιάτιστα] | τα διολιά
[Θαρούνια] | τα κλαπατσίμπαλα
[Πάργα] || Κρήτη: τα λυροντάουλα
[Κελλάρια].
λαουτιέρης || Ιόνιο: ο λαουτάρης [Ζάκυνθος] || Κρήτη: ο λαγουθιέρης [Βρύσες] || Κύπρος: ο λαουτάρης [Άγιος Νικόλαος*, Βάσα Κοιλανίου, Λάπηθος*, Μια
Μηλιά*, Μουτουλλάς].
λαούτο || Πελοπόννησος: το λαούτο [Βρέσθενα, Λυγουριό, Μυγδαλιά] | το λαβούτο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το λαούτο [Ζάκυνθος, Γάιος] || Ρούμελη: το λαούτο [Άγιος Λουκάς, Πάργα] | το λαβούτο [Μέγαρα, Πάργα] | το λαγούτο [Σταυροδρόμι]
| του λαγούτου [Ραψάνη,
Χουλιαράδες] | του λαούτου
[Λιλαία, Μηλίνα] || Κρήτη: το λαγούτο [Βρύσες,
Εμπρόσνερος, Παλαιοχώρα] || Κύπρος: το λαούτον
[Άγιος Νικόλαος*, Έμπα, Μια Μηλιά*, Μουτουλλάς].
λιανοτράγουδα || Ιόνιο: τα λιανοτράγουδα [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: τα λιανοτράγουδα [Πάργα] | τα λιανουτράγδα [Αγία Ευθυμία].
λύρα || Ιόνιο: η λύρα [Ζάκυνθος] || Κρήτη: η λύρα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βρύσες, Βώροι,
Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Τύλισος].
λυράρης || Κρήτη: ο λυράρης [Άγιος Βασίλειος, Άγιος
Γεώργιος, Ανώγεια, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Σέλλες] | ο λυριτζής [Λαμπιώτες] | οι λυρατζήδες
[Βρύσες, Παλαιοχώρα] | οι λυράρησες
[Τύλισος].
μαντινάδα || Ιόνιο: η μαντινάδα [Ζάκυνθος] || Κρήτη: η μαντινάδα [Άγιος Βασίλειος, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω,
Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος,
Σιρίλι, Τύλισος] | η μαντινιάδα [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Κελλάρια, Μάρθα, Σέλλες].
μαντολίνο || Πελοπόννησος: το μαντολίνο [Αλποχώρι] || Ιόνιο: το μαντολίνο [Άγιος Δημήτριος, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: το μαντουλίνο [Πάργα].
μπουζούκι || Πελοπόννησος: το μπουζούκι [Άγιος Δημήτριος, Βεργαδαίικα,
Δολιανά, Θαλάμες, Λυγουριό, Μαγούλα, Προάστιο, Ρούτσι] || Ιόνιο: το μπουζούκι [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: του μπουζούκ [Μακρινή, Στροφυλιά].
νηχός / μουσικός σκοπός || Ιόνιο: ο νηχός [Κέρκυρα].
νταούλι || Πελοπόννησος: το νταούλι [Δολιανά, Δροσοπηγή, Κανδήλα,
Καρυά, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μαγούλα, Μάλη, Ροζενά, Ρούτσι, Στεμνίτσα,
Φενεός] | το νταβούλι
[Κρέστενα, Ρούτσι, Σαρακίνι, Πέρα Μέλανα] | το ταβούλι
[Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια,
Λεχαινά, Μαγούλα, Σκεπαστό, Σπαρτιά] | το τούμπανο
[Βεργαδαίικα, Δολιανά, Ελάτη, Καστρί, Μελιγού, Πηγαδάκια, Ρούτσι, Στεμνίτσα] | το τούμπανε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το νταούλι [Άγιος Δημήτριος, Μονοπολάτα] | τα νταούλια [Δρυμώνας] | το τούμπανο [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: το νταούλι [Πάργα] | του νταούλ [Αγία
Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Γουριά, Δαύλεια, Δραμεσιοί,
Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μασχολούρι, Μηλίνα, Πλατύστομο, Σιάτιστα,
Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Φαρκαδόνα] | το ταούλι [Μέγαρα]
| του τούμπανου
[Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Κανάλια, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι,
Τιθορέα] | ου τούμπανους
[Τιθορέα] || Κρήτη: το νταούλι [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή, Κελλάρια] || Κύπρος: το ταούλλιν
[Ψεματισμένος].
νταουλόβεργα || Πελοπόννησος: η ταβουλόβεργα [Σκεπαστό].
νταουλτζής || Πελοπόννησος: ο ταβουλιάρης [Λαγκάδια, Σκεπαστό].
ντέφι || Ρούμελη: το ντέφι [Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή,
Σταυροδρόμι] | του ντεφ
[Χουλιαράδες, Χρυσή] | του ντελφ [Άγιος
Νικόλαος, Γουριά] | ου νταϊρές
[Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες].
ούτι || Ρούμελη: το ούτι [Πάργα].
ριζίτικο / είδος δημοτικού τραγουδιού
|| Κρήτη: το ριζίτικο [Παλαιοχώρα, Σάσαλος].
ρίμες || Ιόνιο: οι ρίμες [Νησάκι, Οθωνοί] | οι ρίμνες [Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Μονοπολάτα, Φισκάρδο].
σαντούρι || Πελοπόννησος: το σαντούρι [Βρέσθενα, Σκεπαστό] || Ρούμελη: το σαντούρι [Πάργα] | του σαντούρ
[Λιλαία, Μακρινή].
σουραύλι || Ρούμελη: το σουραύλι [Θαρούνια] | του σουραύλ [Αμφίκλεια, Κουμαρίτσι, Μηλίνα].
ταμπουράς || Πελοπόννησος: ο ταμπουράς [Σκεπαστό] | ο νταμουράς [Κρέστενα] || Ιόνιο: ο ταμπουράς
[Ζάκυνθος] || Ρούμελη: ου ταμπράς
[Χουλιαράδες] | ου νταμπουράς
[Αγία Παρασκευή, Σιάτιστα] | ου ντάμπουρας
[Έλατος] | ι ταμπουράς
[Κανάλια].
ταμπούρλο || Ιόνιο: το ταμπούρλο [Άγιος Δημήτριος, Αρμενάδες,
Δρυμώνας, Ζάκυνθος, Μαθράκι, Πάγοι, Σκριπερό] | το ταμπούρο
[Ζάκυνθος].
ταμπουρλονιάκαρα / μουσική με ταμπούρλα και νιάκαρα
|| Ιόνιο: τα ταμπουρλονιάκαρα [Άγιος Δημήτριος, Γάιος,
Ζάκυνθος, Κέρκυρα].
τραγούδι || Πελοπόννησος: το τραγούδι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα,
Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι,
Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά,
Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα,
Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια,
Τσέρια, Φενεός, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το τραγούιδι [Πέρα
Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το τραγούδι
[Άγιος Δημήτριος, Αργοστόλι, Αργυράδες, Βάτος, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος,
Καρδακάτα, Κέρκυρα, Ληξούρι, Μαθράκι, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι,
Σκινέας, Σκριπερό, Φισκάρδο] | το τραγούδ [Ασπρογερακάτα,
Δρυμώνας] | το κάντο [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: το τραγούδι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Μέγαρα, Πηγή,
Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του τραγούδ
[Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού,
Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ,
Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα,
Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στροφυλιά,
Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] || Κρήτη: το τραγούδι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου,
Βουλγάρω, Εμπρόσνερος, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σιρίλι,
Τύλισος] || Κύπρος: το τραούδιν
[Γαστριά*, Έμπα, Καραβάς*, Λάπηθος*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό, Πάνω Λεύκαρα] | τα τραούδκια [Άγιος Νικόλαος*, Βάσα Κοιλανίου, Γαστριά*,
Λάπηθος*, Πάνω Λεύκαρα, Τσάδα, Ψεματισμένος] | τα τραούθκια [Καραβάς*, Μουτουλλάς].
τρουμπέτα || Ιόνιο: η τρουμπέτα [Γάιος, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: η τρουμπέτα [Έλατος, Κουμαρίτσι].
φλογέρα || Πελοπόννησος: η φλογέρα [Αγία Άννα, Αμπελιώνα,
Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Κανδήλα, Λεβίδι, Λεχαινά,
Λυγουριό, Μάλη, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια,
Φενεός] | το τσαφάρι [Εξωχώρι,
Θαλάμες, Τσέρια] | το καλάμι [Ροεινό,
Ρούτσι, Σκεπαστό] | α φουγέρα [Πέρα
Μέλανα] | α ντιλιβίρα [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: η φλογέρα
[Άγιος Δημήτριος, Αργοστόλι, Γάιος, Δρυμώνας, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μονοπολάτα,
Νησάκι, Φισκάρδο] | η φλοέρα
[Βαθύ, Κέρκυρα] | το φιαμπόλι
[Ζάκυνθος] | η τζαμάρα [Κέρκυρα] || Ρούμελη: η φλογέρα [Δελβινάκι] | η φλουγέρα
[Άγιος Νικόλαος, Γραμματικού, Μακρινή, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα,
Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | η φλοέρα
[Ωραιόκαστρο] | η φλουέρα
[Αγία Ευθυμία, Γουριά, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία,
Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μικρό Βουνό, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες,
Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες] | η τζαμάρα
[Γουριά, Πάργα, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] | η ζαμάρα
[Άγιος Νικόλαος] | η νταραβέρα [Μέγαρα]
| η νταραβίρα
[Μέγαρα] | ο σουρλάς
[Μέγαρα] || Κρήτη: η μαντούρα
[Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Θεοδώρα, Μάρθα, Μιαμού, Σάσαλος, Σέλλες,
Τύλισος] | η μπαντούρα
[Ανώγεια, Αποδούλου, Εμπρόσνερος] | το θιαμπόλι [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή, Κελλάρια, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Τύλισος] | το διαμπόλι [Βραχάσι] | το χαμπιόλι [Ανώγεια,
Αποδούλου, Βρύσες, Λαμπιώτες, Μιαμού] | το μπαμπιόλι
[Εμπρόσνερος] || Κύπρος: το πιδκιάβλιν
[Άγιος Νικόλαος*].
φυσαρμόνικα || Ιόνιο: η φυσαρμόνικα [Αργοστόλι, Ζάκυνθος, Μαθράκι,
Οθωνοί] | η σαρμόνικα
[Άγιος Δημήτριος] | το σονέτο
[Μαθράκι].
χαβάγια || Ιόνιο: η χαβάγια [Άγιος Δημήτριος].
χαβάς / μουσικός σκοπός || Ιόνιο: ο χαβάς [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: ο χαβάς [Σιάτιστα, Σταγιάδες].