Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- 49. ψάρεμα

 

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

49. ψάρεμα

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

 

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

Κύπρος: Κυπριακή Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κύπρου

Ιόνιο: Η ρωμαίικη γλώσσα στα νησιά του Ιονίου

 

αγκίστρι (Buck list) || Πελοπόννησος: το αγκίστρι [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα, Προάστιο, Σαρακίνι] | το γκίστρι [Προάστιο] | το αντζίστρι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το αντζίσι [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το αγκίστρι [Αργοστόλι, Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι, Πάγοι, Φισκάρδο] | το γλουφάρι [Αργυράδες] || Ρούμελη: το αγκίστρι [Πάργα, Ωραιόκαστρο] | του αγκίστρ [Άγιος, Γέρμας, Δομνίστα, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Στυλίδα, Μασχολούρι, Τιθορέα] | το ατζίστρι [Μέγαρα] | του ανγκουνάρ [Σταγιάδες] || Κρήτη: το αγκίστρι [Μιαμού, Παλαιοχώρα].

άγκουρα / άγκυρα || Ιόνιο: η άγκουρα [Γάιος, Ερεικούσα] | η άνκορα [Οθωνοί] | η άγκορα [Οθωνοί] | το σίδερο [Γάιος, Ζάκυνθος].

αμμόψαρα || Ιόνιο: τα αμμόψαρα [Γάιος].

ανεμότρατα || Ιόνιο: η ανεμότρατα [Ζάκυνθος, Ληξούρι] || Ρούμελη: η ανιμότρατα [Πρέβεζα, Στυλίδα].

απόχη || Πελοπόννησος: η πόχα [Άγιος Δημήτριος] | α απόχη [Πέρα Μέλανα] || Ιόνιο: η πόχα [Ζάκυνθος] | η μπόχα [Αργυράδες, Βαθύ, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Ληξούρι] | η αμπόχα [Νησάκι] | το μποχί [Αργυράδες] || Ρούμελη: η απόχ [Άγιος, Πρέβεζα] | η πόχα [Έλατος, Χρυσή].

άρμενο / πανί ιστιοφόρου || Ιόνιο: το άρμενο [Ληξούρι] | το πανί [Αργοστόλι, Ερεικούσα].

αρμίδι || Ιόνιο: το αρμίδι [Αργυράδες, Γάιος, Ζάκυνθος] | το αμίδι [Ληξούρι] | το πεταχτάρι [Ζάκυνθος] | το σουρταρόλι [Ζάκυνθος].

αφρόψαρα || Ιόνιο: τα αφρόψαρα [Γάιος, Ληξούρι] || Ρούμελη: τα αφρόψαρα [Πάργα, Πρέβεζα] | οι κυνγοί [Πρέβεζα].

βαλκός / δίχτυ για χέλια σαν απόχη - στα διβάρια || Ρούμελη: ου βαλκός [Πρέβεζα] | ου βουλκός [Γουριά].

βαρίδι || Πελοπόννησος: το βαρίδι [Άγιος Δημήτριος, Κρέστενα, Λυγουριό, Προάστιο] || Ιόνιο: το βαρίδι [Αργοστόλι, Νησάκι] || Ρούμελη: το βαρίδι [Πάργα] | του βαρίδ [Πρέβεζα].

βάρκα (Buck list) || Πελοπόννησος: η βάρκα [Κανδήλα, Προάστιο, Ρούτσι] | α βάρκα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: η βάρκα [Αργοστόλι, Βαθύ, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μαθράκι, Μαθράκι, Νησάκι, Οθωνοί, Φισκάρδο] || Ρούμελη: η βάρκα [Άγιος, Μέγαρα, Μηλίνα, Πάργα] || Κρήτη: η βάρκα [Βραχάσι, Μιαμού, Σέλλες] || Κύπρος: η βάρκα [Καραβάς*, Μια Μηλιά*, Νέο Χωριό].

γαΐτα / μικρό ξύλινο ψαράδικο ιστιοφόρο || Ιόνιο: η γαΐτα [Ληξούρι].

γιάλεμα / ψάρεμα στα ρηχά || Ρούμελη: του γιάλιμα [Μηλίνα].

γόνος || Ιόνιο: ο γόνος [Γάιος] | τα γόνια [Βαθύ] | το αγόνι [Αργυράδες].

γραμπί / αρπάγη || Ιόνιο: το γραμπί [Πάγοι] | το γραμπαούνι [Ζάκυνθος].

γρι-γρι || Ιόνιο: το γρι-γρι [Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι] | γκρι-γκρι [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: του γριγρί [Πρέβεζα] | του γκιργκίρ [Μηλίνα].

γρίπος / δίχτυ που το τραβάει μηχανή || Ιόνιο: ο γρίπος [Ζάκυνθος] | η γρίπη [Αργοστόλι] | η ανεμογρίπη [Αργοστόλι].

δίχτυ || Πελοπόννησος: το δίχτυ [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Λεχαινά, Προάστιο, Σκεπαστό] | το δίχκυ [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το δίχτυ [Αργοστόλι, Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μαθράκι, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι, Σκριπερό, Φισκάρδο] | το διχτ [Κατούνα] || Ρούμελη: το δίχτυ [Πάργα] | του διχτ [Άγιος, Γέρμας, Καρίτσα, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μηλίνα, Πρέβεζα, Στυλίδα, Φαρκαδόνα, Χρυσοβίτσα] | του διχτς [Σιάτιστα] | το πλεμάτι [Ωραιόκαστρο] || Κρήτη: το δίχτυ [Άγιος Βασίλειος] | το δίκτυ [Παλαιοχώρα] | τα δίχθυα [Παλαιοχώρα].

δόλωμα || Πελοπόννησος: το δόλωμα [Δολιανά, Προάστιο] | το δόλεμα [Αμπελιώνα] | ο πλάνος [Μυγδαλιά] | ο δόλε [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο πάνο [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το δόλωμα [Αργοστόλι, Βαθύ, Νησάκι] | ο δόλος [Αργυράδες, Γάιος, Κέρκυρα, Πάγοι] || Ρούμελη: του δόλουμα [Άγιος, Γουριά, Λιλαία, Πρέβεζα, Σιάτιστα] | ο δόλος [Πάργα] | ου πλάνους [Σταγιάδες] || Κρήτη: το δόλωμα [Μιαμού, Παλαιοχώρα].

κάβος / χοντρό σκοινί || Ιόνιο: ο κάβος [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: ου κάβους [Στυλίδα].

καθετή || Ιόνιο: η καθετή [Ζάκυνθος, Νησάκι] | η καθιτή [Βαθύ, Ληξούρι].

καΐκι || Πελοπόννησος: το καΐκι [Άγιος Δημήτριος, Προάστιο] | το καΐτσι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το καΐκι [Γάιος, Δρυμώνας, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μαθράκι, Οθωνοί] || Ρούμελη: το καΐκι [Πάργα] | του καΐκ [Κανάλια, Μακρινή, Μηλίνα, Πρέβεζα, Στυλίδα] | το καΐτσι [Μέγαρα] || Κρήτη: το καΐκι [Αποδούλου, Θεοδώρα, Σέλλες] | το ψαροκάικο [Παλαιοχώρα] || Κύπρος: το καΐτζιν [Γαστριά*].

καλαμίδι / καλάμι ψαρέματος || Ιόνιο: το καλαμίδι [Γάιος, Ληξούρι, Οθωνοί] | το καλάμι [Νησάκι].

καλάρι / ψιλό σκοινί || Ιόνιο: το καλάρι [Γάιος].

καμάκι || Ιόνιο: το καμάκι [Αργοστόλι, Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι, Πάγοι, Φισκάρδο] || Ρούμελη: το καμάκι [Πάργα] | του καμάκ [Άγιος, Μηλίνα, Πρέβεζα, Στυλίδα] || Κρήτη: το καμάκι [Μιαμού].

καραβόπανο || Ιόνιο: το καραβόπανο [Ζάκυνθος, Μαθράκι] || Κύπρος: το καραβόπαννον [Πάνω Λεύκαρα].

κατάρτι || Ιόνιο: το κατάρτι [Ερεικούσα, Ζάκυνθος] | το άρμπουρο [Ερεικούσα] || Ρούμελη: του κατάρτ [Στυλίδα] || Κρήτη: το κατάρτι [Θεοδώρα].

κιούρτος || Ιόνιο: ο κιούρτος [Ζάκυνθος, Νησάκι] || Κρήτη: ο κέρτος [Παλαιοχώρα].

κλαμπανόδιχτα / δίχτυα για ψάρεμα στο γιαλό || Ιόνιο: τα κλαμπανόδιχτα [Αργοστόλι].

κουπί (Buck list) || Πελοπόννησος: το κουπί [Λεβίδι, Μελιγού] | το κουκί [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το κουπί [Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μαθράκι, Νησάκι] | το κομπί [Ερεικούσα] | το ρεμέντζο [Γάιος] || Ρούμελη: το κουπί [Πάργα] | του κουπί [Γέρμας, Πρέβεζα] || Κρήτη: το κουπί [Παλαιοχώρα].

λιανώματα / τα ψιλά ψάρια (γαύρος και μαρίδα) || Ιόνιο: τα λιανώματα [Βαθύ].

μαλάγρα || Ιόνιο: η μελισιά [Γάιος, Κέρκυρα, Πάγοι] | η μάλαξη (από ψωμί και τυρί) [Αργοστόλι].

μαλαστούπα / πυρσός με πανί μουσκεμένο σε πετρέλαιο (για πυροφάνι) || Ιόνιο: η μαλαστούπα [Μαθράκι].

μάνα / το κορδόνι του παραγαδιού || Ιόνιο: η μάνα [Ληξούρι].

μηχανότρατα || Ιόνιο: η μηχανότρατα [Νησάκι].

μοτόρι / το σκάφος με τη μηχανή στο γρι-γρι || Ιόνιο: το μοτόρι [Ληξούρι, Οθωνοί].

μπούσουλας / πυξίδα || Ιόνιο: ο μπούσουλας [Ερεικούσα, Κέρκυρα] | το κουτί [Ληξούρι].

μπραγάνι / δίχτυ που το τραβούν από τη στεριά || Ιόνιο: το μπραγάνι [Αργοστόλι, Κέρκυρα, Ληξούρι] | ο κωλοβρέχτης [Αργοστόλι].

ξάρτια || Ιόνιο: τα ξάρτια [Ερεικούσα].

ορμίδι || Πελοπόννησος: το ορμίδι [Προάστιο] || Ιόνιο: η ορμιά [Ζάκυνθος].

παραγάδι || Πελοπόννησος: το παραγάδι [Άγιος Δημήτριος] || Ιόνιο: το παραγάδι [Αργοστόλι, Αργυράδες, Γάιος, Ζάκυνθος, Μαθράκι, Ληξούρι, Νησάκι, Οθωνοί, Φισκάρδο] || Ρούμελη: το παραγάδι [Πάργα] | του παραγάδ [Άγιος, Γουριά, Στυλίδα] || Κρήτη: το παραγάδι [Μιαμού, Παλαιοχώρα].

παράμαλλο / του παραγαδιού || Ιόνιο: το παράμαλλο [Ζάκυνθος, Ληξούρι] || Ρούμελη: του παράμαλου [Στυλίδα].

πεζόβολος || Πελοπόννησος: ο πιζόβολος [Άγιος Δημήτριος] || Ιόνιο: ο μπεζόβελος [Αργυράδες] | ο πιζόβολος [Ζάκυνθος] | το μπιζόβολο [Ζάκυνθος] | το πεζόβολο [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: ου πιζόβλους [Σιάτιστα] | ι πιζιόβουλους [Μηλίνα].

πεταχτάρι || Ιόνιο: το πεταχτάρι [Ζάκυνθος].

πετονιά || Πελοπόννησος: η πετονιά [Άγιος Δημήτριος] | η πετουνιά [Προάστιο] | α πετονία [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: η πετονιά [Αργοστόλι, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Νησάκι] || Ρούμελη: η πετονιά [Πάργα] | η πιτουνιά [Άγιος, Γουριά, Μηλίνα] | η μπιτουνιά [Πρέβεζα, Στυλίδα] | η ντουνιά [Μεσούντα] || Κρήτη: η απετονιά [Μιαμού, Παλαιοχώρα].

πετρόψαρα || Ιόνιο: τα πετρόψαρα [Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ληξούρι].

πλώρη || Ιόνιο: η πλώρη [Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι].

πριάρι / στενόμακρη βάρκα, χωρίς καρίνα, για πυροφάνι || Ιόνιο: το πριάρι [Ληξούρι].

πρύμη || Ιόνιο: η πρύμη [Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι].

πυροφάνι || Ιόνιο: το πυροφάνι [Αργοστόλι, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι, Φισκάρδο] | η φάκλα [Βαθύ] || Ρούμελη: του πυρουφάν [Άγιος, Πρέβεζα] | η πυριά [Πρέβεζα].

σημαδούρα || Ιόνιο: η σημαδούρα [Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Νησάκι] | η σαμαδούρα [Ζάκυνθος] | το καλαδούρι [Νησάκι].

συρτή / τεχνική ψαρέματος από βάρκα, με πετονιά || Ιόνιο: η συρτή [Γάιος, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: η συρτή [Πρέβεζα].

τράτα / το κωνικό δίχτυ και το καΐκι που το χρησιμοποιεί || Ιόνιο: η τράτα [Αργοστόλι, Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μαθράκι, Νησάκι, Οθωνοί] || Ρούμελη: η τράτα [Πρέβεζα, Στυλίδα] || Κρήτη: η τράτα [Άγιος Γεώργιος, Παλαιοχώρα].

τσαπαρί / τεχνική ψαρέματος για αφρόψαρα με πετονιά και χρωματιστές λωρίδες || Ρούμελη: του τσαπαρί [Πρέβεζα].

τσούντα / καλάμι ψαρέματος || Ιόνιο: η τσούντα [Πάγοι].

φαρόβαρκα || Ιόνιο: η ψαρόβαρκα [Ληξούρι].

ψαράς (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: ο ψαράς [Άγιος Δημήτριος, Προάστιο] | ο ψαρά [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: ο ψαράς [Αργυράδες, Βαθύ, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Νησάκι, Σκινέας] || Ρούμελη: ο ψαράς [Θαρούνια] | ου ψαράς [Γουριά, Λιλαία, Μασχολούρι, Πρέβεζα, Στυλίδα] | ι ψαράς [Μηλίνα] || Κρήτη: ο ψαράς [Άγιος Βασίλειος, Βρύσες, Βώροι, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σέλλες] || Κύπρος: ο ψαράς [Έμπα, Καραβάς*, Μουτουλλάς].

ψάρεμα || Ιόνιο: το ψάρεμα [Γάιος, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Ληξούρι, Νησάκι, Πάγοι, Σκινέας, Φισκάρδο] | η πέσκα [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: του ψάριμα [Γέρμας, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Φαρκαδόνα] | η πεσκάδα [Πάργα] | του γιάλιμα [Μηλίνα] || Κρήτη: το ψάρεμα [Μιαμού, Παλαιοχώρα].

ψαριά || Ιόνιο: η ψαριά [Νησάκι] | η πεσκάδα [Γάιος, Ζάκυνθος, Κέρκυρα].

ψαροκόφινο || Ιόνιο: το ψαροκόφινο [Αργυράδες, Ζάκυνθος].