Το DNA των «Ελλήνων»


 

Το DNA των «Ελλήνων»

 

Δημήτρη Λιθοξόου


 

6.8.2014

 


Η έκφραση «το DNA των Ελλήνων» και η εννοιολογικά ταυτόσημη, «το ελληνικό DNA», ανήκουν στο χώρο της πολιτικής ιδεολογίας. Αποτελούν νέες ψηφίδες στο παζλ του ελληνικού εθνικού μύθου, που αντικαθιστούν παλαιότερες για «το αίμα των Ελλήνων» ή το «ελληνικό αίμα».

Όπως έχω υποστηρίξει και αλλού, η έννοια των «Ελλήνων», όταν αναφερόμαστε στη σύγχρονη εποχή και όχι στην αρχαιότητα, προσδιορίζει τη συνείδηση όσων ανήκουν στην ιδεολογική-πολιτική κοινότητα του ελληνικού έθνους (δημιούργημα του 19ου αιώνα) και όχι την πολιτισμική-γλωσσική καταγωγή των προγόνων τους (Ρωμιών, Αρβανιτών, Βλάχων κ.ά.).

Έτσι το DNA των «Ελλήνων», αποκτά περιεχόμενο μόνο όταν αναφερόμαστε σε όσους ζουν στην Ελλάδα και θεωρούν τον εαυτό τους εθνικά Έλληνα (οι οποίοι αποτελούν και τη μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας).

 

Η επιστήμη της Γενετικής εδώ και μερικά χρόνια έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως το μιτοχονδριακό DNA (mtDNA) και το χρωμόσωμα Y (Y-Chromosome ή Y-DNA) μας συνδέουν, με ευανάγνωστο τρόπο, με τους προγόνους μας.

Το μεν μιτοχονδριακό DNA περνάει από μητέρα στην κόρη και στο γιο, αλλά μεταβιβάζεται στην επόμενη γενιά μόνο από την κόρη. Το δε χρωμόσωμα Y περνάει μόνο από τον πατέρα στο γιο.

Έτσι ένας άντρας έχει το ίδιο χρωμόσωμα Υ με τον πατέρα του, τον πατέρα του πατέρα του κ.ο.κ. Έχει επίσης το ίδιο μιτοχονδριακό DNA με τη μητέρα του, τη μητέρα της μητέρας του κ.ο.κ.

Μια γυναίκα έχει το ίδιο μιτοχονδριακό DNA με τη μητέρα της, τη μητέρα της μητέρας της κ.ο.κ. Αν θέλει όμως να μάθει τη γραμμή της καταγωγής της από την πλευρά του πατέρα της, μπορεί να το μάθει μόνο από το χρωμόσωμα Y του αδελφού της ή εκείνο του ξαδέρφου της (: του γιου, του αδελφού του πατέρας της), καθώς η ίδια δεν διαθέτει τέτοιο.

Αυτές είναι γενετικά οι δύο γραμμές, από την πλευρά του πατέρα (Paternal Ancestry) και από την πλευρά της μητέρας (Maternal Ancestry), που μας οδηγούν πίσω, στους προγόνους ενός προϊστορικού παρελθόντος.

Το ανθρώπινο μιτοχονδριακό DNA και το χρωμόσωμα Υ, διακρίνονται σε απλοομάδες (haplogroups), που έχουν προκύψει από λίγες μεταλλάξεις, που πραγματοποιήθηκαν στο πέρασμα των χιλιετιών. Οι απλοομάδες αυτές ορίζονται από κύρια γράμματα του λατινικού αλφαβήτου (και υποδιαιρούνται προσέτι με πρόσθετους αριθμούς και μικρά λατινικά γράμματα).

Οι γενετιστές έχουν μέχρι σήμερα εξετάσει, μικρά ή μεγάλα, δείγματα του πληθυσμού χωρών ή επιμέρους γεωγραφικών περιοχών, χωρίς συνήθως περεταίρω διευκρινίσεις, ως προς την προ-εθνική πολιτισμική και γλωσσική κληρονομιά αυτών των πληθυσμών.

 

Τα πιο ενημερωμένα συγκεντρωτικά στοιχεία για την κατανομή του πληθυσμού στις χώρες της Ευρώπης, που βρήκα, όσον αφορά τις απλοομάδες MtDNA και Y-DNA, υπάρχουν στη σελίδα Γενετικής της eupedia.com. Ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία, υπάρχουν και οι πληροφορίες για την Ελλάδα.

Το δείγμα του πληθυσμού από την Ελλάδα, που εξετάστηκε ως προς το MtDNA, ήταν 996 άτομα.

Η κατανομή αυτού του δείγματος σε απλοομάδες, ως ποσοστό % ήταν:

H

J

T2

U5

K

X

U3

T1

HV

40,5

9,5

6,6

5,2

5,1

4,2

3,8

3,5

2,7

 

U4

U

I

HV0+V

U2

W

L

άλλο

2,6

2,5

2

1,8

0,7

1,3

0,1

7,9

 

 


Όπως φαίνεται, μητρογραμμικά η μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων από την Ελλάδα, δηλαδή το 40,5%, ανήκει στην απλοομάδα H. Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη απλοομάδα MtDNA στην Ευρώπη. Τα μεγαλύτερα ποσοστά παρατηρούνται στην Ουαλία (59,8%), σε ορισμένες περιοχές της Ισπανίας (τη Γαλικία 58,5%, την Αστούρια 54,1% και τη Χώρα των Βάσκων 49%), την Αλβανία (47,9%), την Ελβετία (47,9%), τη Δανία (47,3%), τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (45,8%), την Εσθονία (45,8%) και τη Νορβηγία (45,7%). Τα μικρότερα ποσοστά στην Ευρώπη τα συναντάμε στην Κύπρο (30,7%), τη Φιλανδία (36,3%), την Κανταβρία της Ισπανίας (37,6%) και την Ισλανδία (37,7%).

Η απλοομάδα H υπάρχει ακόμα στην Βόρεια Αφρική (όπως στην Αλγερία 31,3%, το Μαρόκο 28,1% και την Τυνησία 28,2%) και τη Δυτική Ασία (με σημαντικά ποσοστά 20-30% σε περιοχές της Ρωσίας και 30,8% στην Τουρκία).

Η μετάλλαξη που καθορίζει την απλοομάδα H, πραγματοποιήθηκε τουλάχιστον πριν από 20.000 χρόνια. Η απλοομάδα H υπάρχει στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία.

Η δεύτερη σε μέγεθος απλοομάδα MtDNA στην Ελλάδα, με ποσοστό 9,5% (και με μεγάλη διαφορά μεγέθους από την H) είναι η J. Υπολογίζεται ότι η μετάλλαξη που καθορίζει αυτή την απλοομάδα, πραγματοποιήθηκε περίπου πριν από 45.000 χρόνια.

Τα μεγαλύτερα ποσοστά του mtDNA J βρίσκονται στην Βόρεια Οσετία της Ρωσίας (16,1%), στην Αραγονία της Ισπανίας (15,8%), στην Ουαλία (15,3%), στο Κουρδιστάν (14,8%), στην Ισλανδία (13,7%), στη Δανία (13,4%), στο Ιράκ (13,2%). Τα μικρότερα ποσοστά βρίσκονται σε περιοχές της Ρωσίας (1-3%), στη Γεωργία (3,1%) και στην Κανταβρία της Ισπανίας (3,7%). Το ποσοστό στην Κύπρο είναι στο 5,1%.

Σχετικά με τις μικρότερες απλοομάδες mtDNA, που υπάρχουν στην Ελλάδα, σημειώνουμε τα εξής:

Η μετάλλαξη που καθορίζει την απλοομάδα T συνέβη περίπου πριν 29.000 χρόνια. Η διάσπαση της σε Τ1 και Τ2 πραγματοποιήθηκε περίπου πριν 21.000 χρόνια.

Η μετάλλαξη που καθορίζει την απλοομάδα U συνέβη περίπου πριν 55.000 χρόνια. Η διάσπαση της U4 υπολογίζεται ότι έγινε πριν 24.000 και της U5 πριν 30.000 χρόνια.

Η μετάλλαξη που καθορίζει την απλοομάδα Κ συνέβη περίπου πριν 12.000 χρόνια, της X πριν 30.000, της HV πριν 25.000 και της W πριν 24.000 χρόνια.

Η μετάλλαξη που καθορίζει την απλοομάδα HV0 συνέβη περίπου πριν 19.000 χρόνια, και της V πριν 12.000 χρόνια.

Τέλος, η απλοομάδα L (στην οποία ανήκει η «Εύα» των γενετιστών) και έχει ηλικία τουλάχιστον 100.000 ετών, αντιπροσωπεύεται στην Ελλάδα μόνο σε ποσοστό 0,1%.

 

 


Στρογγυλοποιώντας τους αριθμούς στον ακέραιο, ο συγκριτικός πίνακας με τις απλοομάδες mtDNA, για 78 χώρες και περιοχές (συν την Ελλάδα), παίρνει την εξής μορφή:

Συγκριτικός πίνακας με τις απλοομάδες mtDNA, για 79 χώρες και περιοχές

 

 

 

 

 

H

J

T2

U5

K

X

U3

T1

HV

U4

U

I

HV0+V

U2

W

L

Other

Size

 

Greece

 

41

10

7

5

5

4

4

4

3

3

3

2

2

1

1

0

8

996

18

Italy

 

40

8

8

5

8

2

2

3

3

2

3

1

3

2

2

1

7

2799

19

Czech Republic

 

40

10

8

10

3

2

2

4

2

2

1

3

3

1

1

0

8

351

20

Bulgaria

 

42

8

5

7

6

2

2

5

4

4

3

1

4

1

3

0

5

989

21

Russia

 

41

8

7

10

4

1

1

3

2

4

2

2

4

1

2

0

8

1768

23

Albania

 

48

7

6

6

5

2

1

4

1

3

3

2

3

2

3

0

5

149

23

Slovenia

 

44

10

6

9

5

1

2

3

1

3

1

3

5

1

2

0

4

358

24

Romania

 

39

11

5

9

6

3

1

6

3

3

1

1

4

2

3

0

7

196

26

Germany

 

45

9

8

9

7

1

1

3

1

3

1

2

4

1

2

0

5

2490

26

Scotland

 

44

13

6

8

7

3

1

2

0

3

2

4

3

1

1

0

2

1853

27

Croatia

 

41

10

6

10

5

1

0

2

4

2

0

3

5

2

3

0

6

721

27

Hungary

 

39

10

9

7

7

1

1

3

1

3

1

2

5

1

5

0

5

367

28

Austria

 

45

9

8

9

9

1

1

4

1

5

1

1

2

2

1

0

2

374

28

Slovakia

 

43

10

8

11

4

1

1

1

2

6

1

3

3

1

2

0

4

581

28

Ukraine

 

39

8

8

10

5

1

1

3

4

6

1

2

4

2

3

0

6

346

29

England

 

45

12

6

9

8

2

1

2

0

2

3

4

3

2

1

0

2

2333

29

Turkey

 

31

9

4

3

6

2

4

3

5

2

6

2

1

1

2

1

19

463

30

France

 

44

8

6

8

9

1

1

2

2

3

1

2

5

2

2

1

4

1216

30

Lebanon

 

34

8

5

2

8

2

5

6

4

1

5

2

2

1

2

2

12

787

30

Macedonia

 

45

8

4

8

5

3

1

5

0

2

2

2

5

3

4

0

5

200

30

Norway

 

46

11

8

11

5

1

1

1

0

3

2

2

4

0

2

0

4

628

30

Poland

 

44

8

7

10

4

2

1

2

1

5

1

2

5

1

4

0

3

883

30

Portugal

 

44

7

6

7

6

2

1

3

0

2

3

2

5

1

2

6

3

1448

31

Spain

 

44

7

6

8

6

2

1

2

1

2

2

1

8

1

1

2

6

2506

32

Armenia

 

29

10

5

4

7

4

5

6

6

4

8

1

0

1

1

0

10

220

32

Sweden

 

46

8

4

12

6

1

1

3

1

3

3

3

5

1

1

1

3

637

33

Belarus

 

39

9

5

9

2

0

2

2

2

3

7

2

6

2

4

0

5

350

33

Belgium / Luxembourg

 

45

6

8

4

13

2

1

2

1

3

6

2

3

1

3

0

1

121

33

France

Brittany

46

7

8

10

6

1

2

2

0

2

2

3

5

1

3

0

1

298

34

Iceland

 

38

14

10

8

10

2

0

1

4

3

0

4

2

0

1

0

3

998

34

Spain

Andalusia

44

9

3

6

7

3

1

2

1

2

1

1

5

1

2

7

3

310

35

Bosnia-Herzegovina

 

46

8

4

9

5

1

1

2

1

5

1

3

5

1

3

1

5

521

35

Italy

Sardinia

44

13

10

10

6

0

0

3

4

0

1

2

4

0

0

1

1

328

35

Lithuania

 

45

6

7

11

2

1

1

3

1

4

1

3

5

0

2

0

7

342

35

Switzerland

 

48

12

9

7

5

0

1

2

0

3

0

1

5

1

2

1

3

225

36

Denmark

 

47

13

6

6

9

1

0

1

0

2

1

2

4

3

1

1

3

224

36

Serbia

 

41

7

2

9

4

0

1

3

1

7

2

3

5

2

3

1

9

117

37

Estonia

 

46

11

8

13

2

1

1

2

1

6

1

1

2

2

3

0

3

262

38

Ireland

 

44

11

5

8

12

1

1

1

1

1

0

3

6

1

2

0

1

299

38

Russia

Tatars

31

8

9

11

6

0

2

3

1

7

3

1

4

1

2

0

13

228

38

Spain

Basques

49

8

6

12

5

2

0

2

1

1

2

1

8

1

1

0

2

618

39

Spain

Aragon

39

16

11

10

4

1

0

0

1

2

0

2

5

1

1

1

7

119

41

Azerbaijan

 

23

6

10

4

4

4

4

4

6

4

9

3

3

1

3

0

15

116

41

Latvia

 

42

6

6

10

2

0

2

2

2

9

1

5

3

4

4

0

2

412

42

Russia

Adyghe-Kabardin

26

5

6

9

7

5

7

4

4

2

3

2

0

4

5

0

12

305

42

Russia

Kumyks

24

8

10

5

3

1

6

2

4

6

3

5

1

3

2

0

18

112

46

Netherlands

 

45

11

12

8

10

1

0

2

0