|
Πληθυσμός και
οικισμοί των Αρβανιτών (1879 – 1907) Δημήτρη Λιθοξόου 2005 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Η ελληνική κρατική διανόηση, πέρα από το πρόβλημα
της αντιπαράθεσης στο σλαβικό ζήτημα με τον Φαλμεράυερ (υπερασπιζόμενη τον
εθνικό μύθο που κατασκεύασε), αντιμετώπισε εξ αρχής, ένα σοβαρότερο, μη
λόγιο, αλλά ζωντανό πρόβλημα: την ύπαρξη των Αρβανιτών. Η Αθήνα, η πρωτεύουσα του νέου βασιλείου, βρισκόταν
γεωγραφικά, στο κέντρο μιας αλβανόφωνης ανθρωποθάλασσας, καθώς ήταν
περικυκλωμένη από δεκάδες αρβανιτοχώρια.  Κάποιος που θα αποφάσιζε να ταξιδέψει, τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, από τη Μαλεσίνα και το Μαρτίνο της Λοκρίδας, μέχρι το Καστρί (Ερμιόνη) και το Κρανίδι της Πελοποννήσου, μία απόσταση που με το μοναδικό μεταφορικό μέσο της εποχής, τα υποζύγια, θα χρειαζόταν 75 ώρες συνεχούς πορείας [Gell 1827, σ. VII] & [Μολοσσός 1878], ή με τις αναγκαίες στάσεις, μία ολόκληρη βδομάδα [Λιθοξόου 1983, σ. 57 – 58], ήταν ενδεχόμενο εκτός της Θήβας και των Μεγάρων, να μη συναντούσε άνθρωπο από τα χωριά που θα περνούσε, που να μπορούσε να κουβεντιάσει μαζί του ελληνικά. Ο γερμανός αρχαιολόγος και φιλέλληνας Ludwig Ross,
που ήρθε στην Ελλάδα για να αναλάβει τη διεύθυνση της αρχαιολογικής υπηρεσίας
και την έδρα της αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών,
συνειδητοποιώντας το πλήθος και την έκταση του αρβανίτικου πληθυσμού,
σημείωνε απελπισμένος το 1832, φτάνοντας στην Ελλάδα: “ήμουνα, αλήθεια,
πάνω σε ελληνικό χώμα, ανάμεσα σε Έλληνες; Στην πραγματικότητα όχι. Ο γυμνός
βράχος της Ύδρας, τα γειτονικά νησιά, Σπέτσες και Πόρος, το Καστρί και το
Κρανίδι… είχαν καταληφθεί από Σκιπετάρους Αρβανίτες” [Ρος 1976, σ. 25].  Ο γάλλος αρχαιολόγος Edmond About, που έζησε δυο χρόνια στην Ελλάδα, έγραφε το 1855, πως η ίδια η Αθήνα όταν ιδρύθηκε ήταν ένα αρβανιτοχώρι και πως ακόμα, “κάθε βράδυ που βασιλεύει ο ήλιος, συναντάς γύρω από την Αθήνα μεγάλες συντροφιές από Αλβανούς που γυρίζουν με τις γυναίκες τους από τη δουλειά στα χωράφια” [Αμπού, σ. 70]. Ο δε σκωτσέζος ιστορικός George Finlay, που έζησε τη
μισή ζωή του στην Αθήνα και γνώρισε όσοι λίγοι τη χώρα και τους ανθρώπους
της, παρατηρούσε το 1861: “Στο Μαραθώνα, στις Πλαταιές, στα Λεύκτρα, στη
Σαλαμίνα, στη Μαντινεία, στην Είρα και στην Ολυμπία, δεν κατοικούν τώρα πια
Έλληνες, αλλά Αλβανοί. Ακόμα και στην Αθήνα, που είναι, ένα τέταρτο του
αιώνα και πλέον πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου, ακούει κανείς τα παιδιά
που παίζουνε στους δρόμους, κοντά στο Θησείο και στην Πύλη του Αδριανού, να
μιλάνε στην αλβανική γλώσσα” [Φίνλεϋ, σ. 46]. Όποιος ξένος επισκεπτόταν την χώρα,
συνειδητοποιώντας το πλήθος των αρβανιτών κατοίκων, μειδιούσε ακούγοντας τους
λόγιους της Αθήνας να υπερηφανεύονται για την αρχαιοελληνική καταγωγή του
πληθυσμού της Ελλάδας και έφτανε στο ίδιο συμπέρασμα με τον Φαλμεράυερ: “Όλα
αυτά τα μέρη που κάποτε ήταν καρδιά και κέντρο των Ελλήνων,
είναι σήμερα Νέα Αλβανία” [Φαλλμεράυερ 1984, σ. 74].  Η ύπαρξη των Αρβανιτών, αποτελούσε τόσο σοβαρό πρόβλημα για τους αρχιτέκτονες του ελληνικού εθνικού μύθου, που ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ο πατριάρχης της ελληνικής εθνικής ιστοριογραφίας, αφού αναγκάστηκε να αποδεχτεί την αρβανίτικη πραγματικότητα, πρότεινε το 1854 μέτρα για τη θεραπεία: “Δύο φυλαί κατοικούσι την Ελλάδα, η Ελληνική και η Αλβανική. Αλλ’ η Αλβανική φυλή αποτελεί άραγε έθνος ίδιον; … Εν και μόνον εθνικόν στοιχείον έχει ίδιον εισέτι η φυλή εκείνη, την γλώσσαν. αλλά και αύτη υποχωρεί βαθμηδόν εις την κατακτητικήν πορείαν του Ελληνισμού” [Δημαράς 1986, σ. 153]. Στην ελληνική πολιτική, στον τομέα “εξαφάνισης” των
μειονοτήτων, υπάρχει μια άγραφη οδηγία για όσους “εθνικά σκεπτόμενους”
αναγκάζονται να μιλήσουν για μειονότητες: μιλάμε γενικά και αόριστα, δεν
βάζουμε το δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων, δηλαδή δεν δείχνουμε στο χάρτη τα
μειονοτικά χωριά, γιατί υπάρχει άμεσος κίνδυνος αλλοίωσης του γαλάζιου
χρώματός του. Στην περίπτωση των Αρβανιτών, ο πρώτος που επιδίωξε
μια συνολική καταγραφή των οικισμών τους, ήταν ο Αθανάσιος Τσίγκος, αλλά η
εργασία του έμεινε στο συρτάρι, για να δημοσιευτεί μισό αιώνα σχεδόν μετά το
θάνατό του [Τσίγκος 1991, σ. 56 – 61]. Ο δεύτερος ήταν ο Γεώργιος Νακρατζάς,
ο οποίος συνέθεσε σε χάρτες όσες διάσπαρτες πληροφορίες είχε συλλέξει (εκτός
των άλλων και) για τα αρβανιτοχώρια [ Νακρατζάς 1992, σ. 80, 85, 143, 145,
151, 153, 156, 161]. Η καταγραφή των μειονοτικών χωριών, πέρα από τις
χρωματικές αλλοιώσεις στο χάρτη, επιτρέπει μια δεύτερη εργασία, τον
υπολογισμό του ακριβή αριθμού των μειονοτήτων, άρα την απόρριψη των
χαλκευμένων επίσημων στατιστικών ειδήσεων περί μητρικής γλώσσας, προς μεγάλη
θλίψη των ελλήνων εθνικιστών συγγραφέων.  Αυτή λοιπόν την καταγραφή των αρβανίτικων χωριών, τη χαρτογράφησή τους και τον υπολογισμό του πληθυσμού τους, σύμφωνα με τα στοιχεία των απογραφών του 1879 και του 1907, δηλαδή σε μία περίοδο όπου η γλώσσα ήταν σε καθημερινή χρήση, επιχειρούμε στη συνέχεια. Για τη σύνταξη των πινάκων, εκτός των προαναφερομένων έργων των Τσίγκου και Νακρατζά, χρησιμοποιήθηκαν και ορισμένα βοηθήματα για τις επιμέρους περιοχές [Μηλιαράκης 1886], [Philippson 1890], [Κορύλλος 1903], [ Αναγνωστόπουλος 1939], [Αϊβαλιωτάκης 1941], [Georgacas – McDonald 1968], [Γκίκας 1978], [Σάλταρης 1986], [Γιοχάλας 2000], [Γιοχάλας 2002]. Το σύνολο των Αρβανιτών της χώρας ανερχόταν το 1879
σε 176.120 άτομα και το 1907 σε 236.707. Οι αριθμοί αυτοί, ως ποσοστό επί
τοις εκατό του συνόλου του πληθυσμού της Ελλάδας, ήταν 10,65 % και 9 %
αντίστοιχα. Στον αριθμό των Αρβανιτών δεν υπολογίζονται όσοι ζούσαν σε αστικά
κέντρα. Οι επίσημες πληροφορίες της Στατιστικής Υπηρεσίας για τον πληθυσμό
των Αρβανιτών ήταν 58.916 ή 3,56 % για το 1879 [Απογραφή 1879] και 50.975 ή
1,94 % για το 1907 [Απογραφή 1907]. Τα 410 αρβανιτοχώρια ως προς την γεωγραφική κατανομή
τους ήταν το 1907 κατανεμημένα: 1. Στην επαρχία Αττικής 50 χώρια με πληθυσμό 46.105
άτομα. 2. Στην επαρχία Μεγαρίδος 9 χωριά με πληθυσμό 15.341
άτομα. 3. Στην επαρχία Αιγίνης 4 χωριά με πληθυσμό 1.180
άτομα. 4. Στην επαρχία Θηβών 48 χωριά με πληθυσμό 30.898
άτομα. 5. Στην επαρχία Λοκρίδος 11 χωριά με πληθυσμό 7.073
άτομα. 6. Στην επαρχία Λεβαδείας 11 χωριά με πληθυσμό 4.841
άτομα. 7. Στην επαρχία Κορινθίας 61 χωριά με πληθυσμό
31.759 άτομα. 8. Στην επαρχία Αργολίδας 19 χωριά με πληθυσμό 8.674
άτομα. 9. Στην επαρχία Ερμιονίδος 8 χωριά με πληθυσμό
15.560 άτομα. 10. Στην επαρχία Ναυπλίας 16 χωριά με πληθυσμό 5.933
άτομα. 11. Στην επαρχία Τροιζηνίας 19 χωριά με πληθυσμό
15285 άτομα. 12. Στην επαρχία Καρυστίας 53 χωριά με πληθυσμό
13.299 άτομα. 13. Στην επαρχία Άνδρου 17 χωριά με πληθυσμό 5.227
άτομα. 14. Στην επαρχία Τριφυλίας 17 χωριά με πληθυσμό
10.512 άτομα. 15. Στην επαρχία Πατρών 31 χωριά με πληθυσμό 7.988
άτομα. 16. Στην επαρχία Καλαβρύτων ένα χωριό με πληθυσμό 981
άτομα. 17. Στην επαρχία Μαντινείας ένα χωριό με πληθυσμό
1.207 άτομα. 18. Στην επαρχία Ηλείας 17 χωριά με πληθυσμό 6.303
άτομα. 19. Στην επαρχία Λακεδαίμονος 17 χωριά με πληθυσμό
10.773 άτομα. Οι οικισμοί παρουσιάζονται ταξινομημένοι αλφαβητικά
σύμφωνα με το παλαιό απογραφικό όνομά τους. Μέσα σε αγκύλη βρίσκεται η
επίσημη μετονομασία ή η προς το "καθαρότερον" μεταγραφή
τους. Στη συνέχεια παρατίθεται ο πληθυσμός τους κατά την απογραφή του 1970
και του 1907. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Σημείωση 14.3.2013: Τα επίσημα απογραφικά στοιχεία του έτους 1879
βρίσκονται στην «Απογραφή του πληθυσμού της Ελλάδος – έτος 1879», έργο το
οποίο εκδόθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών το 1881. Εμφανίζουν τον αριθμό των κατοίκων του ελληνικού
βασιλείου που δεν μιλούσαν ελληνικά στο σπίτι τους. Η ακριβής διατύπωση
είναι: «των μη λαλούντων την ελληνική εν τη οικογενεία». Τα στοιχεία παρουσιάζονται ομαδοποιημένα κατά δήμο. Ας δούμε πως εμφανίζονται αυτοί οι αριθμοί: Αθηναίων
1.080, Αχαρνών, 2.711, Κρωπίας 5.841, Λαυρίου 1.066, Μαραθώνος 2.625,
Πειραιώς 132, Φυλής 2.037, Ωρωπίων 479, Ειδυλλίας 2.316, Ελευσίνος 4.288,
Ερυθρών 1.759, Σαλαμίνος 4.497, Θηβαίων 316, Θεσπιών 4.037, Θίσβης 2.183,
Πλαταιών 2.278, Τανάγρας 2.573, Κορίνθου 2, Ευρωστίνης 1.047, Νεμέας 544, Πελλήνης
2.453, Περαχώρας 1.196, Σικυώνος 538, Σολυγείας 2.942, Διστομίων, 818,
Χαιρωνείας 1.240, Δαφνουσίων 59, Ελατείας 62, Θερμοπυλών 60, Θρονίου 35,
Λαρύμνης 1.447, Κερκύρας 1.428, Καρυστίων 501, Στύρων 836, Ναυπλιέων, 37,
Επιδαυρίων, 512 Μιδέας 562, Άνδρου 1, Γαυρίου 910, Τροιζήνος 206, Πατρέων
532, διάφοροι 732. Υπάρχει μάλιστα η εξής διευκρίνιση του συντάκτη: «Δυστυχώς, κατά της απογραφής του 1879, δεν εξηκριβώθη ιδιαιτέρως ο
αριθμός των λαλούντων την αλβανικήν και διά τούτο παρέθεσα ανωτέρω τας
Επαρχίας και τους Δήμους εν οις επεγράφησαν οι μη λαλούντες την ελληνικήν
διότι εισί γνωστοί εν γένει οι δήμοι εν τη περιφερεία των οποίων
επικρατεστέρα είναι η αλβανική». Τα 57.918 αυτά άτομα, τα περισσότερα Αρβανίτες, ήταν
δηλαδή σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής του 1879, εκείνα που στο
σπίτι τους δεν μιλούσαν ρωμαίικα, είτε γιατί δεν γνώριζαν, είτε γιατί δεν
ήθελαν. Πρόκειται δηλαδή για τον επίσημο απογραφικό αριθμό των μη
εξελληνισμένων υπηκόων του βασιλείου, μισό αιώνα μετά τη δημιουργία του ελληνικού
κράτους. Σημειώνω «τον επίσημο απογραφικό αριθμό», γιατί όπως έχω
αποδείξει σε άλλα κείμενα μου, διαχρονικά οι απογραφικοί αριθμοί του
ελληνικού κράτους για τους «μη
ελληνόφωνους» υπηκόους του, ήταν πάντα μικρότεροι του πραγματικού, έτσι ώστε
να «πλησιάζουν» στον ελληνικό εθνικό μύθο περί απογόνων των αρχαίων
Ελλήνων. Ο αριθμός των Αρβανιτών που μιλούσαν στο σπίτι τους
και ρωμαίικα, εκτός από αρβανίτικα, δεν αναγράφεται στην απογραφή. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Αϊβαλιωτάκης 1941:
Αϊβαλιωτάκη Ν., Αι Ορειναί Λεκάναι Φενεού – Στυμφαλίας, Αθήναι 1941. Αμπού: Αμπού Εντμόντ, Η
Ελλάδα του Όθωνος / η σύγχρονη Ελλάδα, μετάφραση Α. Σπήλιου, χωρίς
χρονολογία. Αναγνωστόπουλος 1939:
Αναγνωστόπουλου Ν. – Αναγνωστόπουλου Δ., Η περιφέρεια Θηβών, Αθήναι
1939. Απογραφή 1879: Υπουργείον
Εσωτερικών, Απογραφή του πληθυσμού της Ελλάδος του έτους 1879, Αθήναι
1881. Απογραφή 1907: Στατιστικά
αποτελέσματα της γενικής απογραφής του πληθυσμού της 27ης Οκτωβρίου 1907,
τόμος 2ος , Αθήναι 1909. Γκίκας 1978: Γκίκα Γιάννη, Οι
Αρβανίτες και το αρβανίτικο τραγούδι στην Ελλάδα - Έρευνα στη Νότια
Εύβοια, Αθήνα 1978. Γιοχάλας 2000: Γιοχάλα Τ., Άνδρος
- Αρβανίτες και Αρβανίτικα, Αθήναι 2000. Γιοχάλας 2002: Γιοχάλα Τ., Εύβοια
- Τα Αρβανίτικα, Αθήναι 2002. Δημαράς 1986: Κ.Θ. Δημαρά, Κωνσταντίνος
Παπαρρηγόπουλος / Η εποχή του – η ζωή του – το έργο του, Αθήνα 1986. Κορύλλος 1903: Κορύλλου Χ.,
Χωρογραφία της Ελλάδος, Α΄ Νομός Αχαΐας, Αθήναι 1903. Λιθοξόου 1983: Λιθοξόου
Δημήτρη, Προσεγγίσεις και σημειώσεις σχετικά με την οικονομική κατάσταση
στην Ελλάδα την περίοδο 1830 – 1840, Τετράδια Πολιτικού Διάλογου Έρευνας
και Κριτικής, τεύχος 7, Απρίλης 1983. Μηλιαράκης 1886: Μηλιαράκη
Αντωνίου, Γεωγραφία Πολιτική Νέα και Αρχαία του Νομού Αργολίδος και
Κορινθίας, Αθήναι 1886. Μολοσσός 1878: Μολοσσού
Ζώτου, Ηπειρωτικαί μελέται / τόμος τέταρτος: δρομολόγιον της ελληνικής
χερσονήσου, Αθήναι 1878. Νακρατζάς 1992: Νακρατζά
Γεωργίου, Η στενή εθνολογική συγγένεια των σημερινών Ελλήνων, Βουλγάρων
και Τούρκων / Ήπειρος - Νότια Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1992. Ρος 1976: Ρος Λουδοβίκου, Αναμνήσεις
και ανακοινώσεις από την Ελλάδα 1832 – 1833, μετάφραση Α. Σπήλιου, Αθήνα
1976. Σάλταρης 1986: Σάλταρη
Νίκου, Η ζωή των Αρβανιτών, Αθήναι 1986. Τσίγκος 1991: Τσίγκου
Αθανασίου, Κείμενα για τους Αρβανίτες, Αθήναι 1991. Φαλλμεράυερ 1984: Ιακώβου
Φιλίππου Φαλλμεράυερ, Περί καταγωγής των σημερινών Ελλήνων, μετάφραση
Κωνσταντίνου Ρωμανού, Αθήνα 1984. Φίνλεϋ: Φίνλεϋ Γεωργίου,
Ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, τόμος Α΄, Αθήνα, χωρίς χρονολογία. Gell
1827: Gell William, The itinerary of Greece, London 1827. Georgacas
– McDonald 1968: Demetrius Georgacas – William McDonald, Place Names of
Southwest Peloponnesus, Πελοποννησιακά, τόμος ΣΤ΄, Αθήναι 1968. Philippson
1890: Philipson Alferd, Zur Ethnographie des Peloponnes, 1890. |
|
Αρβανίτικες λέξεις στα Ρωμαίικα ή αλβανικά δάνεια στη δημοτική γλώσσα Δημήτρη Λιθοξόου 2.2.2011 |
 Στον πίνακα που παρουσιάζω στη συνέχεια, συγκεντρώνω 89 λέξεις που έχουν θεωρηθεί αλβανικά δάνεια στη δημοτική γλώσσα. Αρχίζω με τη συλλογή (των 64 λέξεων) του κορυφαίου γερμανού γλωσσολόγου του 19ου αιώνα Gustav Meyer, από το έργο του Neugriechische Studien (Akademie der Wissenschaften in Wien Philosophisch-Historische Classe, Wien 1894-1895). Μετά δίνω, σε χωριστές στήλες δίπλα, τις λέξεις που ετυμολογεί σαν αλβανικές ο Νικόλαος Ανδριώτης στο Ετυμολογικό Λεξικό της κοινής νεοελληνικής (τρίτη έκδοση, Αθήνα 1983), τις αντίστοιχες του Εμμανουήλ Κριαρά, στο Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής δημοτικής γλώσσας (Αθήνα 1995) και τέλος εκείνες του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής, του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1998 και ηλεκτρονική έκδοση: Πύλη για την ελληνική γλώσσα). Θεώρησα καλό να προσθέσω, μέσα σε παρένθεση, την ερμηνεία των
λέξεων και την επίσημη αλβανική γραφή, σύμφωνα με το Αλβανο-Ελληνικό λεξικό
του Νίκου Γκίνη (Τίρανα 1971). Να σημειώσω, πως πρόκειται μόνο για λέξεις που βρίσκονται στα βασικά αυτά
λεξικά και έχουν χαρακτηριστεί ως δάνεια από την αλβανική. Λείπουν όμως
αρκετές λέξεις που υπάρχουν σε διαλέκτους της ρομέικης γλώσσας και δεν έχουν
καταγραφεί, όπως: καστραβέτσι (αγγούρι), μελιγκόνι (μυρμήγκι), καναπίτσα (λυγαριά), καλικούτσα (καβάλα
στην πλάτη), τάτας (πατέρας), τσουράπι (κάλτσα)
και άλλες. |
|
1 |
αλητάμπουρας: αλήτης + αλβ. berrü «άντρας»; (Γκίνης:
burr/ë, άντρας) |
Πύλη |
|
2 |
αμπάριζα: αλβαν. ambarezë, παιδικό παιχνίδι |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
3 |
βάλτος: alb. bal’tε < alt. slov. blato (Γκίνης: balt/ë,
λάσπη) |
Meyer |
|
4 |
βάρκος: alb. vl’akε (Γκίνης: vlag/ë, -a, η υγρασία της γης) |
Meyer |
|
5 |
βλάμης: αλβαν. vlam (Γκίνης: vëllam, -i, αδελφοποιτός) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
6 |
γερόπλιακος: alb. pl’ak (Γκίνης: plak, παλιός, γέρος) |
Meyer |
|
7 |
γκιόνης: αλβαν. gjon (Γκίνης: gjon, -i) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
8 |
γκιόσα: αλβαν. gjosë, η γριά γίδα |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, |
|
9 |
γκοριτσιά: αλβαν. goritsë (Γκίνης: gorric/ë, αγριαχλαδιά) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, |
|
10 |
γκουντουλώ: alb. gudulis (Γκίνης: gudulis, γαργαλάω) |
Meyer |
|
11 |
γούβα: αλβ. guvë «κοίλωμα», πρβ. βλάχ. guva (Γκίνης: guv/ë, -a, η
σπηλιά, η κουφάλα, το βαθούλωμα) |
Ανδριώτης, Πύλη |
|
12 |
δούσκος: alb. dušk (Γκίνης: dush/k, -ku, η βελανιδιά) |
Meyer |
|
13 |
ζουλάπι: αλβαν. zullap (Γκίνης: zullap, -i, το αγρίμι) |
Κριαράς, Πύλη |
|
14 |
ζουπώ: žup |
Meyer |
|
15 |
ζούτσα: alb. zutsε, κατακάθι υγρού |
Meyer |
|
16 |
καλαμπόκι: αλβαν. kalambok (Γκίνης: kallamboq, -i) |
Κριαράς, Πύλη |
|
17 |
καλέσσα: alb. kal’šε, ξανθιά προβατίνα |
Meyer |
|
18 |
καρκαλέτσος: αλβ. karkalec (Γκίνης: karkalec, -i, η ακρίδα) |
Meyer, Κριαράς, Πύλη |
|
19 |
κατσίκι: αλβαν. kec (Γκίνης: kec, -i, το κατσίκι) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς |
|
20 |
κατσούπι: alb. katšup (Γκίνης: kaçup, -i, το ασκί) |
Meyer |
|
21 |
κοκορέτσι: αλβαν. kokoreci (Γκίνης: kukurec, -i, το κοκορέτσι) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
22 |
κοπέλα: πιθ. αλβαν. copile |
Κριαράς |
|
23 |
κοπέλι: αλβ. kopil (Γκίνης: kopil, -i, ο υπηρέτης για βαριές
δουλειές, το κοπέλι) |
Meyer, Πύλη |
|
24 |
κριτσανίζω: alb. krεtsas |
Meyer |
|
25 |
κρούτα: alb. kεrutε, προβατίνα με κέρατα |
Meyer |
|
26 |
λάιου: alb: l’aj, λάγιος, ψαρός |
Meyer, Ανδριώτης |
|
27 |
λιάρος: alb. l’arε, παρδαλός, πολύχρωμος |
Meyer |
|
28 |
λιαχούρι: alb. l’akuri, είδος υφάσματος (Γκίνης: lahur, -i, το λαχούρι) |
Meyer |
|
29 |
λουλούδι: αλβ. lule ή λατ. lilium «κρίνο» (Γκίνης: lul/e, το λουλούδι) |
Meyer, Ανδριώτης, Πύλη |
|
30 |
λούμπα: αλβ. luba «λάκκος» |
Πύλη |
|
31 |
λούτσα: alb. l’utsε, μούσκεμα (Γκίνης: lucë-a, μούσκεμα) |
Meyer |
|
32 |
μάγκας: αλβ. mangë < τουρκ. manga (Γκίνης: mang/ë , -a, ο μάγκας) |
Πύλη |
|
33 |
μαγούλα: alb. magul’ε, ο λόφος |
Meyer, Ανδριώτης |
|
34 |
μαρκαλίζω: αλβαν. marrkal, βατεύω |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
35 |
μαρμάγκα: αλβ. merimangë (Γκίνης: merimang/ë, η αράχνη) |
Κριαράς, Πύλη |
|
36 |
μελίγκρα: αρχ. μελίκηρα, πρβ. αλβ. milingre |
Πύλη |
|
37 |
μούρσια: alb. mor (Γκίνης: morr,
-i, n ψείρα) |
Meyer |
|
38 |
μπάκα: αλβ. baka «η κοιλιά» (Γκίνης: bar/k, -u, η κοιλιά) |
Πύλη |
|
39 |
μπάλιος: alb. bal’oš, άσπρος, αλλά και παρδαλός |
Meyer |
|
40 |
μπαμπέσης: αλβαν. pabesë, άπιστος (Γκίνης: pabës/ë) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
41 |
μπας: alb. mbase, μήπως (Γκίνης: mbase, ίσως, πιθανόν) |
Meyer, Ανδριώτης |
|
42 |
μπάστο: alb. bašto, μπάσταρδος |
Meyer |
|
43 |
μπέσα: αλβαν. besa (Γκίνης: bes/ë, -a, ο λόγος τιμής) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
44 |
μπλετσώνω: alb. blεndzε, χορταίνω |
Meyer |
|
45 |
μπλιούρι: alb. mbl’on, γεμάτο |
Meyer |
|
46 |
μποκρίλες: alb. bokεri, άγονοι τόποι |
Meyer |
|
47 |
μπομπότα: αλβ. bobot ; |
Πύλη |
|
48 |
μπουλούκι: αλβ. buluk < τουρκ. bölük «στρατιωτικό απόσπασμα» |
Πύλη |
|
49 |
μπούμπα: alb. bubε, μπούμπουρας, μπούρμπουλας
(Γκίνης: bubë -a , το ζωύφιο) |
Meyer |
|
50 |
μπουσουλώ: αλβ. bishulla «με τα τέσσερα» ή βλάχ. bušulunda «αρκουδίζοντας» |
Πύλη |
|
51 |
μπουχαρί: alb. buhar, καμινάδα |
Meyer |
|
52 |
ντρόμιζες: alb. dromtsε, είδος ζυμαρικού |
Meyer |
|
53 |
πάι: alb. pal’e (Γκίνης: pal/ë, -a, η δίπλα, η πιέτα,) |
Meyer |
|
54 |
παραδάγγαλο: alb. dange, βουβώνας |
Meyer |
|
55 |
πέτα: alb. petε, είδος ζυμαρικού |
Meyer |
|
56 |
πίπιζα: αλβαν. pipëza (Γκίνης: pipëz -a, τσαμπούνα) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
57 |
πλιάτσικο: αλβαν. plaçkë (Γκίνης: plaçkit, λαφυραγωγώ) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
58 |
προυτσαλίζω: pertsel’is (Γκίνης: përcëlloj, καψαλίζω) |
Meyer |
|
59 |
ρέπιτα: alb. rεpitε, απόκρημνα μέρη (Γκίνης: rreptë, τραχύς) |
Meyer |
|
60 |
σβέρκος: αλβαν. zverk (Γκίνης: zver/k, -ku, ο σβέρκος) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
61 |
σέγκι: alb. šeng (Γκίνης: shenj/ë, -a, το σημάδι, ο στόχος) |
Meyer |
|
62 |
σελίπα: alb. sεlibε, βραχνάς |
Meyer |
|
63 |
σιάρκα: alb. šarkε, (Γκίνης: shar/k, -u, η φλοκάτα, η κάπα των βοσκών) |
Meyer |
|
64 |
σιγκούνι: αλβαν. shegun (Γκίνης: shegun/e, -ja, η σεγκούνα, το σιγκούνι,
γυναικείο πανωφόρι) |
Meyer, Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
65 |
σιουμαλίζω: alb. šumε (Γκίνης: shum/ë, -a, το άθροισμα) |
Meyer |
|
66 |
σιούτους: alb. šut, χωρίς κέρατα |
Meyer |
|
67 |
σκόπι: alb. škop (Γκίνης: shkop, -i, το ραβδί, η μαγκούρα) |
Meyer |
|
68 |
σκούμπα: alb. škumbε, το πρωτοράκι |
Meyer |
|
69 |
σκουρτίζω: alb. škurtε |
Meyer |
|
70 |
σκραπατώ: alb. škrep (Γκίνης: shkrep, ανάβω, σπινθηρίζω) |
Meyer |
|
71 |
σκρούμος: alb. škrump, λειχήνας ή καμένο μαλλί |
Meyer |
|
72 |
σόκος: alb. šok, παλληκαράς |
Meyer |
|
73 |
σπέρα: alb. špetε, μεγάλη τρύπα (Γκίνης: shpell/ë, η σπηλιά) |
Meyer |
|
74 |
σπρούζα: alb. špuzε (Γκίνης: prush, -i, η αθρακιά, η θράκα) |
Meyer |
|
75 |
στόκη: alb. štok, άνθη κουφοξυλιάς |
Meyer |
|
76 |
τάτσι μίτσι κότσι: ίσως < αλβ. αντίστοιχα των Tάσος, Mήτσος, Kώτσος |
|
|
77 |
τρίλιζα: ιταλ. triglia, μέσω της αλβανικής, παιδικό παιχνίδι |
Πύλη |
|
78 |
τσιάπος: alb. tsjap (Γκίνης: cjap, -i, ο τράγος) |
Πύλη |
|
79 |
τσιούμα: alb. tšumε, πέτρινο γουδί |
Meyer |
|
80 |
τσίφτης: αλβ. qift «γεράκι» (Γκίνης: qift, -i, τσίφτης, ψαλιδάρης) |
Πύλη |
|
81 |
τσόρα: alb. džore, γκλίτσα |
Meyer |
|
82 |
τσουνί: αλβαν. tşuni, το τσουτσούνι, από «το αγόρι» (Γκίνης: çun, -i, το
αγόρι) |
Πύλη |
|
83 |
τσούπρα & τσούπα: αλβαν. çupëri (Γκίνης: çup/ë, -a, η κοπέλλα,
το κορίτσι) |
Meyer, Ανδριώτης, Πύλη |
|
84 |
φάρα: αλβαν. fara,
η γενιά (Γκίνης: farë far/ë, -a, ο σπόρος) |
Ανδριώτης, Κριαράς, Πύλη |
|
85 |
φέρμελη: αλβ. fermelé, κεντητό γιλέκο |
Meyer, Ανδριώτης, Πύλη |
|
86 |
φλετουράω: alb. fluturon (flutur/oj, πετώ) |
Meyer |
|
87 |
φλογέρα: αλβαν. flojerë |
Ανδριώτης, Πύλη |
|
88 |
φρουμανίζω: alb. frümε, ρουθουνίζω (Γκίνης: frym/ë, η ανάσα) |
Meyer |
|
89 |
χουμπώνω: alb. hump, χώνω |
Meyer |
|
Οι Αλβανοί του Λαμπρυνίδη Δημήτρη Λιθοξόου |
 Σημείωση Σεπτεμβρίου 2009: Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε το 1987 σαν εισαγωγικό σημείωμα (και οι σημειώσεις του ως «επιλογή βιβλιογραφίας»), στην επανέκδοση από τις εκδόσεις ΚΑΡΑΒΙΑ του βιβλίου του Μιχαήλ Λαμπρυνίδη, «Οι Αλβανοί κατά την κυρίως Ελλάδα και την Πελοπόννησον Ύδρα-Σπέτσαι», έργο το οποίο είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1907, από το τυπογραφείο της ΕΣΤΙΑΣ. Η πρόσφατη δεύτερη επανέκδοση του βιβλίου από τον ίδιο εκδότη, με το παλαιό εισαγωγικό σημείωμά μου (χωρίς να ενημερωθώ), με ώθησε να προβώ στην παρούσα ηλεκτρονική δημοσίευσή του, με τη διευκρίνιση πως αυτό γράφτηκε πριν από 22 χρόνια, επομένως αντιστοιχεί στις τότε γνώσεις μου και τρόπο θεώρησης των πραγμάτων. Επιπλέον επιθυμώ να διευκρινίσω πως η τότε επισήμανσή μου για την έναρξη
μιας νέα «εποχής με λιγότερες εθνικιστικές-ιδεολογικές πιέσεις»,
αποδείχτηκε εκ των υστέρων εντελώς λαθεμένη. Στην πραγματικότητα
βρισκόμασταν, χωρίς να το ξέρουμε, στον προθάλαμο μιας κόλασης: αυτή της
ύστερης επίθεσης του ελληνικού εθνικισμού, που σαν πολιτική ιδεολογία μιας
ιθαγενούς αστικής τάξης και μιας εντόπιας δημοσιοϋπαλληλικής γραφειοκρατίας,
που το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο περιθωριοποιούσε με γοργούς ρυθμούς, θα
αντιμετώπιζε τους αντιπάλους της με μεθόδους που παρέπεμπαν στο μεσαίωνα και
την ιερά εξέταση. |
|
Οι «Αλβανοί» του Μ. Λαμπρυνίδη* είναι
μια από τις πρώτες απόπειρες ιστορικής σύνθεσης για τον αλβανικό εποικισμό
του νοτιοελλαδικού χώρου – ή μάλλον της Αργολίδας, της Ύδρας και των Σπετσών
– κατά το Μεσαίωνα. Χρονολογικά έχουν προηγηθεί οι εργασίες
των Hahn [1], Fallmerayer [2], Σάθα [3], Σ.
Παναγιωτόπουλου [4], Λάμπρου [5], οι σύντομες αναφορές των Σουρμελή [6],
Νερούτσου [7], τα επί μέρους κεφάλαια των Παπαρρηγόπουλου
[8], Gregorovius [9], Hertzberg [10], η συγγενής προς το
θέμα πραγματεία του Κουπιτώρη [11] και τα άρθρα του Βάμβα [12].  Ο Λαμπρυνίδης δεν είναι επαγγελματίας ιστορικός. Είναι «πολιτευτής Ναυπλίας», περιοχής με 35 χιλιάδες Αρβανίτες (στα τέλη του 19ου αιώνα) και πραγματεύεται το ζήτημα της καταγωγής των εκλογέων του. Η «εθνολογική καταγωγή των Αλβανογενών Ελλήνων» ενδιαφέρει το «Σύνδεσμο Σπετσιωτών» που χρηματοδοτεί την έκδοση. Στις νωπές ακόμα απόψεις του Fallmerayer [13 & 14] έχει προστεθεί η μελέτη του Philippson [15]. η απάντηση του Κορύλλου [16] στον τελευταίο δεν ήταν ιδιαίτερα πειστική. Τη χρονιά που κυκλοφορεί το βιβλίο του Λαμπρυνίδη οι
εθνικοί ανταγωνισμοί στα Βαλκάνια έχουν κορυφωθεί. Το ζήτημα της διανομής των
οθωμανικών βιλαετίων της Ευρώπης έχει τεθεί. Η εθνική αλβανική κίνηση
αγωνίζεται για τη συγκρότηση ανεξάρτητου αλβανικού κράτους [17]. Ο συγγραφέας
φαίνεται να έχει συλλάβει την πολιτική διάσταση του προβλήματος της «καταγωγής
της φυλής»: οι Αλβανοί γράφει, «οι, τε εντεύθεν και εκείθεν των
Κεραυνίων ορέων την Παλαιάν και Νέαν Ήπειρον οικούντες, την ποτέ Ιλλυρίδα, οι
εκ της αυτής μετά των Ελλήνων εθνολογικής ρίζης, των Πελασγών, προερχόμενοι,
εφ’ όσον ετήρουν την Χριστιανικήν αυτών πίστιν, την οποίαν κοινή μετά των
Ελλήνων ευηγγελίσαντο, αποτέλουν απλούν γένος της αυτής ομοφυλίας, τας αυτάς
έχοντες παραδόσεις και τους αυτούς εθνικούς πόθους, απλώς διακρινόμενοι εκ
της επιχωριαζούσης αυτοίς μητρικής διαλέκτου» (σελ. 75-76). Ο εποικισμός των Αρβανιτών - χάρτης
Απ. Βακαλόπουλου  Η «πελασγική θεωρία» τοποθετείται έτσι σε
συγκεκριμένη πολιτική βάση. Η «συγγένεια αίματος» και οι «κοινές ρίζες»
Ελλήνων-Αλβανών επιταχύνουν την «συγχώνευσιν της Αλβανικής φυλής εντός της
Ελληνικής», όπως έγραφε για τους υπηκόους του Ελληνικού Βασιλείου ο
Παπαρρηγόπουλος [18], αιτιολογούν όμως και τις εδαφικές διεκδικήσεις
αλβανοφώνων βορειοδυτικών περιοχών. Ο Λαμπρυνίδης τοποθετεί την πρώτη αλβανική
εγκατάσταση στην Πελοπόννησο μεταξύ των ετών 1370-1380 επί Μανουήλ
Καντακουζηνού. Στο σημείο αυτό συμφωνεί με τους περισσότερους συγχρόνους του
ερευνητές. Χωρίς να το αναφέρει, αποφεύγει τη θεωρία του μεσαιωνοδίφη Σάθα,
περί αλβανικού εποικισμού κατά το 7ο-8ο αι. (κάτω
από το γενικό όνομα των «Αβάρων») [19], άποψη-παγίδα που αποδέχτηκαν οι Κανελλίδης
[20] – Σ. Παναγιωτόπουλος και δεν απέφυγαν οι Φουρίκης [21] και Μπίρης [22]
αργότερα. Παρουσιάζει επίσης ο συγγραφέας τις πρώτες
αρβανίτικες οικογένειες να περνάνε, στις ερημωμένες από την πειρατεία Ύδρα
και Σπέτσες, στα τέλη του 15ου αι. Ωστόσο, ο
περιηγητής Francesco Grassetto χαρακτηρίζει το 1511 τα δυο
νησιά «ακατοίκητους βράχους» [23].
Στο Marino Sanuto γίνεται αναφορά (Αύγουστος του 1524) για
αιχμαλωσία των κατοίκων της Ύδρας από πειρατές [24]. Το 1549 ο γάλλος
γεωγράφος Andre Thevet δεν βρίσκει στα νησιά ανθρώπους. Μέχρι
τα μέσα του 17ου αιώνα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του
Βενετού Marco Boschini, υπήρχαν στην Ύδρα λίγα μόνο σπίτια [25]. Το βιβλίο του Λαμπρυνίδη έχει ενδιαφέρον περισσότερο
σαν ιστορικός κρίκος στην ελληνική βιβλιογραφία για τους Αρβανίτες. Σήμερα,
εποχή με λιγότερες εθνικιστικές-ιδεολογικές πιέσεις και μετά από έρευνες οκτώ
δεκαετιών, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει κενά, ελλείψεις ή ακόμα και λάθη,
δικαιολογημένα όμως για μια έκδοση του 1907. Για την καταγωγή των Αλβανών και τη σχέση τους με
τους Ιλλυριούς οι σύγχρονες απόψεις της αλβανικής επιστήμης διατυπώνονται
στις ανακοινώσεις των Anamali, Cabej και Buda [26].
Πληροφορίες για τον αλβανικό εποικισμό της Πελοποννήσου υπάρχουν επίσης στα
έργα των Ζακυθηνού [27], Πούλου [28], Topping [29], Γιοχάλα [30],
Βασ. Παναγιωτόπουλου [31], Ducellier [32]. Πρόκειται για μελέτες
που συμπληρώνουν και διορθώνουν τις τότε προσπάθειες, όπως αυτή του
Λαμπρυνίδη. Ο εποικισμός των Αρβανιτών - χάρτης
Γιοχάλα  |
|
[1]. Johann Georg Hahn, Albanesische Studien,
τρεις τόμοι, Jena 1854, επανέκδοση ΚΑΡΑΒΙΑ, Αθήνα MCMLXXXI. [2]. J. Ph. Fallmerayer, Welchen Einfluß hatte die Besetzung
Griechenlands durch die Slawen auf das Schicksal der Stadt Athen und der
Landschaft Attika?, 1835 (μετάφραση Κ. Ρωμανού, Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων, εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, Αθήνα 1984). [3]. Κωνσταντίνου Σάθα, πρόλογος στον πρώτο τόμο του έργου Ελληνικά
Ανέκδοτα, Αθήναι 1867 – επανέκδοση ΚΑΡΑΒΙΑ,
Αθήνα MCMLXXXII. [4]. Σ. Παναγιωτόπουλου, Τίνες ήλθον κατά τον μέσον αιώνα εν
Ελλάδι, ΕΒΔΟΜΑΣ, έτος
Α’ (1884). [5]. Σπυρ. Λάμπρου, Η ονοματολογία της Αττικής και εις την χώραν
εποίκισις των Αλβανών, Επετηρίς Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός (1896). [6]. Διονυσίου Σουρμελή, Κατάστασις συνοπτική της πόλεως των
Αθηνών, Αθήναι 1842 – επανέκδοση ΚΑΡΑΒΙΑ,
Αθήνα MCMLXXIII. [7]. Τάσου Νερούτσου, Περί της εν Ελλάδι εποικίσεως
των Αλβανών υπερμεσούντος του ΙΔ’ αιώνος, Μνημεία της ιστορίας των
Αθηναίων, τόμος πρώτος, Αθήναι 1889. [8]. Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,
βιβλίον ΙΓ’. [9]. Gregorovius Ferdinand, Ιστορία της πόλεως των
Αθηνών κατά τους μέσους αιώνας, μετάφραση Σπ. Λάμπρου, τρεις τόμοι,
Αθήναι 1904-1906. [10]. G. Hertzberg, Ιστορία της Ελλάδος από της λήξεως του αρχαίου
βίου έως σήμερον, μετάφραση Π. Καρολίδου, πρώτος τόμος, Αθήναι 1906. [11]. Παναγιώτου Κουπιτώρη, Αλβανικαί μελέται. Πραγματεία
ιστορική περί της γλώσσης και του έθνους των Αλβανών, Αθήναι 1879 –
επανέκδοση ΚΑΡΑΒΙΑ,
Αθήνα MCMLXXXI. [12]. Κ. Βάμβα, α) Περί των εν Ιταλία Ελληνοαλβανών και ιδίως
περί των εις Ελλάδα μεταναστευσάντων και β) Σύντομος
ιστορική μελέτη περί Αλβανίας και Αλβανών, ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ Α’ (1877). [13]. Γιώργου Βελουδή, Ο Jakob Philipp Fallmerayer και
η γένεση του ελληνικού ιστορισμού, εκδόσεις ΕΜΝΕ-ΜΝΗΜΩΝ, Αθήνα 1982. [14]. Δημήτρη Λιθοξόου, Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων
του Ι. Φ. Φαλλμεράυρ, περιοδικό ΤΕΤΡΑΔΙΑ,
Νο 11 (Άνοιξη-Καλοκαίρι 1985). [15]. Alfred
Philippson, Zur Ethnographie des Peloponnes, 1890. [16]. Χ. Κορύλλου, Η εθνογραφία της Πελοποννήσου, Πάτραι
1890. [17]. Ελευθερίας Νικολαΐδου, Η Αλβανική Κίνηση στο βιλαέτι
Ιωαννίνων και η συμβολή των λεσχών στην ανάπτυξη της (1908-1912),
εκδ. ΙΜΙΑΧ, Ιωάννινα 1984. [18]. Κ. Θ. Δημαρά, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, εκδ. ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ,
Αθήναι 1986. [19]. Κωνσταντίνου Σάθα, Μνημεία Ελληνικής ιστορίας Documents
inédits relatifs à l'histoire de la Grèce au Moyen Âge, Tome II, Paris
1881. [20]. Π. Κανελλίδου, Περί Μάνης και Μανιατών, ΕΒΔΟΜΑΣ Δ’ (1877). [21]. Π. Φουρίκης, Παρατηρήσεις εις τα τοπωνύμια των χρονικών του
Μορέως, ΑΘΗΝΑ 40 (1928). [22]. Κώστα Μπίρη, Αρβανίτες οι Δωριείς του Νεώτερου Ελληνισμού,
Αθήναι 1960. [23]. Απόστολου Βακαλόπουλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού,
τόμος δεύτερος, Αθήνα 1976, κεφάλαιο «Αλβανικοί εποικισμοί στα νησιά του
Αιγαίου». [24]. Αλεξάνδρας Κραντονέλλη, Ιστορία της Πειρατείας στους
πρώτους χρόνους της Τουρκοκρατίας, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, Αθήνα 1985. [25]. F. W.
Hasluck, Albanian settlements in the Aegean Islands –
The Annual of the British School at Athens, No XV (1908-1909). [26]. S. Anamali, Εκ των Ιλλυριών εις τους Αλβανούς και E. Cabej, Το
πρόβλημα του χώρου του σχηματισμού της αλβανικής γλώσσης, ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1973).
Επίσης A. Buda, Οι Ιλλυριοί του Νότου ως ιστοριογραφικόν
πρόβλημα, ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1977). Και τα τρία κείμενα σε μετάφραση Τ. Γιοχάλα. [27]. D. Zakythinos, Le Despotat Grec de Morée., τομ. 2,
Chapitre Premier: Le population de Morée, Athènes 1953. [28]. Ιωάννου Πούλου, Η εποίκησις των Αλβανών εις Κορινθίαν, ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ (1950). [29]. Peter
Topping, Albanian Settlements in Medieval Greece: Some Venetian
Testimonies, Charanis Studies, New Brunswick 1980. [30]. Titos
Jochalas, Über die Einwanderung der Albaner in Griechenland,
Dissertationes Albanicae, XIII Band, München 1971. [31]. Βασίλη Παναγιωτόπουλου, Πληθυσμός και Οικισμοί της
Πελοποννήσου 13ος-18ος αιώνας, εκδ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ,
Αθήνα 1985. [32]. Alain Ducellier, Δημογραφία, μεταναστεύσεις και
πολιτισμικά σύνορα από τα τέλη του Μεσαίωνα στη νεώτερη εποχή, ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, τεύχος 5 (1986). |
|
Χάρτης των αλβανικών χωριών της Ηπείρου στα τέλη του
19ου αιώνα
Δημήτρη Λιθοξόου 2009 |
|
 |
|
της βορειοδυτικής Πελοποννήσου τον 15ο αιώνα Δημήτρη Λιθοξόου 2009 |
 Τα πρώτα χρόνια μετά τις κατακτήσεις των νέων εδαφών, η οθωμανική διοίκηση συνέταξε, για φορολογικούς λόγους, αναλυτικά κατάστιχα του πληθυσμού ανά οικισμό. Σε αυτά αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα των αρχηγών κάθε οικογένειας (φορολογικής μονάδας). Ένα τέτοιο κατάστιχο, που αναφέρεται στην περιοχή της βορειοδυτικής
Πελοποννήσου ή πέντε ναχιγιάδων του Μοριά
(: Kalandrica, Grebena, Hlumica, Gardičko, Vomiro),
και αφορά τα έτη 1461-1463, υπάρχει στη βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος»
στη Σόφια. Τα στοιχεία αυτού του κατάστιχου δημοσιεύτηκαν το 1977 στη Σόφια στα
βουλγάρικα, από τους Петя Асенова, Руси Стойков και Тома Кацори με
τίτλο «Селищни, лични и фамилни имена от северозападен Пелопонес през
средата на XV век» ή «Ονόματα χωριών, ατόμων και
οικογενειών από τη βορειοδυτική Πελοπόννησο στα μέσα του 15ου αιώνα».  Μέρος του δημοσιευμένου υλικού, που έχει να κάνει μόνο με τον αριθμό των κατοίκων ανά χωριό, χρησιμοποίησε ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος στο έργο του «Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου 13-18ος αιώνας», Αθήνα 1985, σελ. 85- 100 και 217-224. Στο κατάστιχο υπάρχουν α) τα ονοματεπώνυμα 1.821 αρχηγών οικογενειών που
κατοικούν σε 148 αλβανικά χωριά και β) τα ονοματεπώνυμα 1.742 αρχηγών
οικογενειών που κατοικούν σε 44 μη αλβανικούς οικισμούς, (κωμοπόλεις ή χωριά
που στην πλειοψηφία τους κατοικούνται από Ρωμιούς). Εδώ, παρουσιάζω στη συνέχεια τα ονοματεπώνυμα των κατοίκων των αλβανικών
(αρβανίτικων) χωριών. Για τη διευκόλυνση των ελλήνων αναγνωστών, που δεν
είναι εξοικειωμένοι με την κυριλλική βουλγάρικη γραφή, μεταγράφω τα ονοματεπώνυμα
με λατινικούς (κροατικούς) χαρακτήρες. Τα γράμματα δ και θ που υπάρχουν στα
αλβανικά και αποδίδονται αντίστοιχα με τα dh και th, δεν
υπάρχουν στις σλαβικές γλώσσες και έτσι αναγκαστικά εμφανίζονται εδώ
ως d και t. Τα παχιά σλαβικά σ (š), ζ (ž), τσ (č) και
τζ (dž), αντιστοιχούν στα αλβανικά σε sh, zh, ç
και xh.  Jani Agabeteo, χωριό Madinik -
Kalandrica. Oratio Agali, χωριό Girka -
Hlumica. Geljuš Agali, χωριό Zoga -
Kalandrica. Brajla Ajsari, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Lazaro Aklosa, χωριό Kozta Landže
- Vomiro. Teodoris Akrites, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Jani Akritis, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Mesare Aksanos, χωριό Rovijata -
Hlumica. Trosa Akseno, χωριό Kribsi -
Gardičko. Dominika Akseno, χωριό Rovijata -
Hlumica. Jani Aksenopulu, χωριό Lanbeti -
Vomiro. Dimitri Aksenopulu, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Jani Aksenopulu, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Mihal Aksenopulu, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Makros Aksenos, χωριό Melitena -
Grebena. Soma Aksenos, χωριό Melitena -
Grebena. Prinos Aksenos, χωριό Ranbjak -
Gardičko. Terianos Aksenos, χωριό Vlaho -
Gardičko. Mengeše Alaman, χωριό Markopulu -
Hlumica. Jorgi Alaverica, χωριό Bardi Zoga -
Grebena. Martes Alegatjuri, χωριό Renesi -
Gardičko. Aleksi, χωριό Havaro
Protopapa - Hlumica. Jorgi Anamiči, χωριό Drimi -
Gardičko. Leka Anavati, χωριό Kombotekra -
Grebena. Dimo Anaze, χωριό Kavalari -
Grebena. Gjon Andon, χωριό Andon -
Gardičko. Mihal Andon, χωριό Andon -
Gardičko. Nikola Andoni, χωριό Andon -
Gardičko. Manol Andra, χωριό Capuga -
Gardičko. Papas Andra, χωριό Capuga -
Gardičko. Diela Andreja, χωριό Gin Mansi -
Grebena. Teodora Andrejapulu, χωριό Špata -
Hlumica. Andreja Andreopulu, χωριό Sirvelica -
Grebena. Dime Andronika, χωριό Adronika
- Hlumica. Gjon Andronika, χωριό Adronika -
Hlumica. Nikola Andronika, χωριό Adronika -
Hlumica. Andreja Aramiti, χωριό Trahija
Mansi - Grebena. Gjon Aramiti, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Teodorio Aramiti, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Lazaro Arkuda, χωριό Kozta Landže
- Vomiro. Nikola Arvaniti, χωριό Vlanduša -
Hlumica. Andreja Atanas, χωριό Lopesi -
Gardičko. Jani Atanas, χωριό Madinik -
Kalandrica. Moriki Avram, χωριό Avrami -
Grebena. Petro Avram, χωριό Avrami -
Grebena. Dimitri Avrami, χωριό Aksenija -
Kalandrica. Manol Avrami, χωριό Aksenija -
Kalandrica. Paloni Azini, χωριό Mihili -
Gardičko. Gin Badza, χωριό Balči -
Grebena. Jorgi Badza, χωριό Balči -
Grebena. Nikola Badza, χωριό Balči -
Grebena. Gin Bafi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Nikola Bafi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Pavlo Bafi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Pavlos Bafi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Gjon Bafi, χωριό Morik Bua -
Gardičko. Poloni Bagali, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Gin Bala, χωριό Bala - Kalandrica. Miršegle Bala, χωριό Rovijata
- Hlumica. Oratio Baldže, χωριό Nikola
Bua - Gardičko. Leka Bale, χωριό Sliva -
Gardičko. Mihal Balšadziti, χωριό Trahija
Mansi - Grebena. Nikola Baltavi, χωριό krapsi -
Hlumica. Jorgi Barbadimitri, χωριό Vlaho -
Gardičko. Andreja Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Gjon Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Gjon Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Gjurka Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Jorgi Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Kosta Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Pavlo Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Pavlos Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Pavlos Barbuci, χωριό Barbuci -
Gardičko. Leka Barče, χωριό Renesi -
Gardičko. Teodores Barče, χωριό Renesi -
Gardičko. Andreja Barči, χωριό Madinik -
Kalandrica. Gin Barči, χωριό Madinik -
Kalandrica. Nikola Barči, χωριό Madinik -
Kalandrica. Leka Barči, χωριό Renesi -
Gardičko. Nikola Barči, χωριό Renesi -
Gardičko. Teodoris Barči, χωριό Renesi -
Gardičko. Lazar Bardže, χωριό Simize -
Hlumica. Mihal Bardže, χωριό Simize -
Hlumica. Dzeki Baribobi, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Marko Baribobi, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Mihal Baribobi, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Petro Baribobi, χωριό Trahija Mansi
- Grebena. Kuke Baršena, χωριό Madinik -
Kalandrica. Kozma Barši, χωριό Gardičko -
Gardičko. Jorgi Baši, χωριό Avrami -
Grebena. Gjon Baši, χωριό Suli -
Gardičko. Petro Baši, χωριό Trusa -
Grebena. Akseno Bašte, χωριό Džeki -
Grebena. Jorgi Bašte, χωριό Kribsi -
Hlumica. Pavlos Bašte, χωριό Mirali -
Kalandrica. Gjon Bašti, χωριό Džeki -
Grebena. Andreja Bavasi, χωριό Bavasi -
Hlumica. Kali Bavasi, χωριό Bavasi -
Hlumica. Stefano Bavasi, χωριό Bavasi -
Hlumica. Lazaro Bendeni, χωριό Filadrofenos
- Gardičko. Kosta Berni, χωριό Kacaro -
Vomiro. Andreja Berni, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Leka Berni, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Pavlo Betulka, χωριό Dukati -
Grebena. Andreja Betulka, χωριό Venetika -
Grebena. Gin Betulka, χωριό Venetika -
Grebena. Jakomo Betulka, χωριό Venetika -
Grebena. Kosta Betulka, χωριό Venetika -
Grebena. Oratio Betulka, χωριό Venetika -
Grebena. Andreja Bežan, χωριό Palovirgo
- Grebena. Jorgi Bežano, χωριό Mastro Andoni
- Gardičko. Teodoris Bežano, χωριό Mastro Andoni
- Gardičko. Gin Bici, χωριό Capuga -
Gardičko. Gjon Bici, χωριό Capuga -
Gardičko. Nikola Bici, χωριό Capuga -
Gardičko. Lazaro Bici, χωριό Hrikja -
Gardičko. Leka Bici, χωριό Hrikja -
Gardičko. Manol Bici, χωριό Hrikja -
Gardičko. Gin Bicu, χωριό Capuga -
Gardičko. Moriki Birin, χωριό Kankadi -
Hlumica. Gjon Birin, χωριό Markopulu -
Hlumica. Jorgi Birin, χωριό Markopulu -
Hlumica. Gin Biše, χωριό Lazario -
Grebena. Gjon Bizbardi, χωριό Kozta Landže
- Vomiro. Mihal Bizbardi, χωριό Kozta Landže
- Vomiro. Vagali Bizbardi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Leka Bizvardi, χωριό Zlatka -
Hlumica. Mihal Blahioti, χωριό Suli -
Hlumica. Jorgi Bloši, χωριό Kankadi -
Hlumica. Bardi Boci, χωριό Golomi -
Hlumica. Petro Bokraci, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Dimitri Boljari, χωριό Glava -
Vomiro. Gjon Boljari, χωριό Koči -
Vomiro. Jorgi Boljari, χωριό Koči -
Vomiro. Serako Boljari, χωριό Koči -
Vomiro. Gena Boljarina, χωριό Koči -
Vomiro. Dime Bonari, χωριό Garnaze
- Kalandrica. Mihal Bonari, χωριό Garnaze
- Kalandrica. Andreja Bondase, χωριό Džeki -
Grebena. Dominika Bondase, χωριό Džeki -
Grebena. Mihal Bondase, χωριό Džeki -
Grebena. Dime Bondie, χωριό Kratule
- Grebena. Leka Bonka, χωριό Salesi -
Grebena. Gjon Bore, χωριό Kacaro -
Vomiro. Lazaro Bore, χωριό Kacaro -
Vomiro. Luša Bore, χωριό Kacaro -
Vomiro. Vagali Bore, χωριό Kacaro -
Vomiro. Gjon Bore, χωριό Likursi
- Gardičko. Petro Bore, χωριό Likursi
- Gardičko. Lalusi Borese, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Kosta Borialise, χωριό Kribsi -
Hlumica. Teodoro Borialise, χωριό Kribsi -
Hlumica. Gin Borondo, χωριό Štopansi
Lunsi - Hlumica. Štopansi Borondo, χωριό Štopansi
Lunsi - Hlumica. Stafano Boši, χωριό Morik
Bua - Gardičko. Marja Botace, χωριό Bala -
Kalandrica. Aleksi Bozi, χωριό Mengeše
Komani - Vomiro. Nikola Braci, χωριό Glava -
Vomiro. Gin Brači, χωριό Zoga -
Kalandrica. Jorgi Braila, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Mihos Branes, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Gin Brihti, χωριό Capuga -
Gardičko. Marija Bua, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Gin Bua, χωριό Dzeki
Mengeše - Hlumica. Gjon Bua, χωριό Dzeki
Mengeše - Hlumica. Teodoro Bua, χωριό Dzeki
Mengeše - Hlumica. Lazar Bua, χωριό Kazneš -
Kalandrica. Dominika Bua, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Mengeše Bua, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Tanuš Bua, χωριό Lalusi -
Kalandrica. Gin Bua, χωριό Mengeše
Komani - Vomiro. Pavlos Bua, χωριό Mihoj -
Grebena. Kosta Bua, χωριό Nikola Bua -
Gardičko. Nikola Bua, χωριό Nikola Bua -
Gardičko. Dimenik Bua, χωριό Литарија -
Kalandrica. Toma Bua, χωριό Литарија -
Kalandrica. Gin Buasi, χωριό Markopulu -
Hlumica. Mangeše Buaši, χωριό Lopesi -
Gardičko. Kosta Buci, χωριό Somani -
Grebena. Bardi Budie, χωριό Budie -
Grebena. Gin Budie, χωριό Budie -
Grebena. Troša Buka, χωριό Virzaho -
Kalandrica. Nikola Bukura, χωριό Lazario -
Grebena. Petro Bukura, χωριό Palovirgo -
Grebena. Mengeše Burelše, χωριό Kribsi -
Gardičko. Dimitri Burgari, χωριό Kavasila -
Hlumica. Stamate Burgari, χωριό Kavasila -
Hlumica. Leka Burleše, χωριό Budie -
Grebena. Jorgi Burše, χωριό Gin
Mansi - Grebena. Petro Burše, χωριό Mihili -
Gardičko. Barsi Burši, χωριό Ajo Jani
- Grebena. Dimitri Burši, χωριό Ajo Jani
- Grebena. Gin Burši, χωριό Ajo Jani -
Grebena. Gjon Burši, χωριό Ajo Jani -
Grebena. Kosta Burši, χωριό Ajo Jani -
Grebena. Leka Burši, χωριό Ajo Jani -
Grebena. Mihe Burši, χωριό Ajo Jani -
Grebena. Angelos Buzes, χωριό Kavalari
Trusa - Grebena. Martin Buzes, χωριό Kavalari
Trusa - Grebena. Miraš Buzes, χωριό Kavalari
Trusa - Grebena. Petro Buzi, χωριό Buzi -
Grebena. Gjon Čapsi, χωριό Nikola
Bua - Gardičko. Nikola Čapsi, χωριό Nikola
Bua - Gardičko. Dimitri Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Dimitri Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Gin Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Jorgi Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Leka Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Mihal Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Orateo Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Tanuš Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Tanuš Capuga, χωριό Ajsari -
Kalandrica. Dime Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Dime Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Gin Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Matesi Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Mesili Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Toma Capuga, χωριό Capuga -
Gardičko. Teodoro Capuga, χωριό Kankadi -
Hlumica. Bardi Capuga, χωριό Kavalari -
Grebena. Ešteni Capuga, χωριό Kavalari -
Grebena. Teodora Capuga, χωριό Литарија -
Kalandrica. Marija Čaše, χωριό Kondomihal -
Vomiro. Andreja Čaši, χωριό Kondomihal -
Vomiro. Gjon Čavuši, χωριό Kavalari -
Grebena. Stamad Ćenkaruli, χωριό Nikola Komi -
Hlumica. Dimitri Cimitri, χωριό Maži -
Gardičko. Gin Cimitri, χωριό Maži -
Gardičko. Teodoro Cimitri, χωριό Maži -
Gardičko. Nikola Čirnota, χωριό Kartazori
- Hlumica. Stefano Cumurni, χωριό Mavromati
- Vomiro. Nikola Dadizo, χωριό Morik
Bua - Gardičko. Jani Damjan, χωριό Ajo Jani
- Grebena. Andreja Dardesi, χωριό Salesi -
Grebena. Gjuna Delize, χωριό Dzeki -
Kalandrica. Kalendži Dialuši, χωριό Kalendži
- Gardičko. Dialuši, χωριό Simopulu
- Gardičko. Har Diko, χωριό Trahija
Mansi - Grebena. Teodoris Dimares, χωριό Andon -
Gardičko. Marija Dime, χωριό Simize -
Hlumica. Jani Dimicaneti, χωριό Zorile -
Hlumica. Papas Dimitri, χωριό Lanbeti -
Vomiro. Nikola Dimitrici, χωριό Maži -
Gardičko. Dimitrici, χωριό Maži -
Gardičko. Dimo Dimorjari, χωριό Kozta Landže
- Vomiro. Rasi Dimri, χωριό Kalendži -
Gardičko. Bardi Diš, χωριό Rovijata -
Hlumica. Gin Divie, χωριό Divie -
Grebena. Floka Dizmari, χωριό Kratule -
Vomiro. Andreja Dominika, χωριό Koči -
Vomiro. Gin Dominika, χωριό Koči -
Vomiro. Dimitri Dominika, χωριό Kribsi -
Gardičko. Jorgi Dominika, χωριό Kribsi -
Gardičko. Andreja Dorze, χωριό Dorze -
Vomiro. Leka Dorze, χωριό Dorze -
Vomiro. Neže Dorze, χωριό Dorze -
Vomiro. Gjon Dorze, χωριό Koči -
Vomiro. Dime Dorze, χωριό Kozta
Landže - Vomiro. Petro Dorze, χωριό Kozta
Landže - Vomiro. Petro Dorze, χωριό Likursi
- Gardičko. Leka Dorze, χωριό Mavromati
- Vomiro. Dime Dorze, χωριό Ranbjak
- Gardičko. Leka Dorze, χωριό Trusa -
Grebena. Gjon Dozule, χωριό Kavalari
- Grebena. Nikola Draga, χωριό Likursi
- Gardičko. Jorgi Draguleš, χωριό Petrovište
- Grebena. Nikola Draguleš, χωριό Petrovište
- Grebena. Petro Draguleš, χωριό Petrovište
- Grebena. Dimitri Draguna, χωριό Simopulu
- Gardičko. Ešer Draguti, χωριό Литарија -
Kalandrica. Georgi Draguti, χωριό Литарија -
Kalandrica. Pal Draguti, χωριό Литарија -
Kalandrica. Dramina, χωριό Simopulu
- Gardičko. Gin Dramsi, χωριό Kacaro -
Vomiro. Petro Dramsi, χωριό Kribsi -
Hlumica. Gin Dramsi, χωριό Mihoj -
Grebena. Jani Dramsi, χωριό Mihoj -
Grebena. Jorgi Dramsi, χωριό Simopulu
- Gardičko. Teodoro Dramsi, χωριό Simopulu
- Gardičko. Gerg Dramsi, χωριό Trahija
Mansi - Grebena. Jani Dravuleti, χωριό Rovijata
- Hlumica. Jorgi Dravuleti, χωριό Rovijata
- Hlumica. Andreja Drimi, χωριό Drimi -
Gardičko. Teodoris Duka, χωριό Barbuci
- Gardičko. Dominika Duka, χωριό Stojan -
Grebena. Teodoris Dukas, χωριό Dukati -
Grebena. Duka Durankorgi, χωριό Durankorgi -
Gardičko. Ešeni Durankorgi, χωριό Durankorgi -
Gardičko. Gjon Durankorgi, χωριό Durankorgi -
Gardičko. Nikola Durankorgi, χωριό Durankorgi -
Gardičko. Anise Dzahigulos, χωριό Lopesi -
Gardičko. Jorgi Dzakino, χωριό Kribsi -
Gardičko. Mihal Dzakino, χωριό Kribsi -
Gardičko. Ešteni Džanate, χωριό Renesi -
Gardičko. Gjon Džanate, χωριό Renesi -
Gardičko. Jani Dzeki, χωριό Aksenija -
Kalandrica. Teodoro Dzeki, χωριό Aksenija -
Kalandrica. Andreja Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Gin Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Gin Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Jorgi Dzeki, χωριό Dzeki -
Kalandrica. Kratule Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Manka Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Marti Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Moriki Dzeki, χωριό Dzeki -
Gardičko. Petro Dzeki, |