Το τετράγλωσσο λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη

Το τετράγλωσσο λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη (1802)   Δημήτρη Λιθοξόου  26.10.2009

Το τετράγλωσσο λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη (στη μη ελληνική βιβλιογραφία το συναντάμε ως tetragloson ή tetraglosson lexicon του Daniil Moscopoleanul ή Daniil Moshopolitis ή Danail Moskopolski ή απλώς Danilov), που δημοσιεύουμε εδώ, περιέχεται στο βιβλίο «Εισαγωγική Διδασκαλία» που τυπώθηκε το 1802 και συγγραφέας του είναι ο Βλάχος Δανιήλ Μιχάλης Αδάμης Χατζής από τη βλάχικη κωμόπολη Μοσχόπολη (Moscopole ή Voskopojë) της Αλβανίας. Ο Δανιήλ βρίσκεται ενταγμένος στην ιεραρχία της ορθόδοξης εκκλησίας. Αλλού αναφέρεται σαν παπάς, ιεροκήρυκας και δάσκαλος και αλλού ως σακελλάριος ή οικονόμος. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί στέλεχος του ιδεολογικού μηχανισμού του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην περιοχή της μητρόπολης Πελαγωνείας (Bitola). Γεννημένος στα προεθνικά βαλκάνια το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ο Βλάχος (Αρομάνος) Δανιήλ, έχει μάθει, για να εξασφαλίσει τον επιούσιο, την «ιερή» ελληνιστική, την επαγγελματική γλώσσα της φαναριώτικης γραφειοκρατίας και σταδιοδρομεί φροντίζοντας για τη διάδοσή της. Παρότι δεν αναγράφεται, έμμεσα προκύπτει πως η έκδοση του 1802 της «Εισαγωγικής Διδασκαλίας», ήταν η δεύτερη έκδοση. Υπολογίζεται πως έχει προηγηθεί μια πρώτη έκδοση το 1794, από την οποία δεν σώζεται κανένα αντίγραφο. Φαίνεται πως το μικρότερο σε έκταση λεξικό της πρώτης έκδοσης, είναι αυτό που αναπαρήγαγε ο Leake σαν «Pentagloss Exercises» στις σελίδες 383-402 του έργου του «Researches in Greece», έχοντας μεταγράψει με λατινικούς χαρακτήρες όλες τις γλώσσες εκτός από τα «ρωμέικα» και έχοντας προσθέσει μια δική του αγγλική μετάφραση. Ο Δανιήλ φιλοδοξεί να συνεχίσει το έργο του προγενέστερού του στη Μοσχόπολη, ιεροκήρυκα, διδασκάλου και πρωτοπαπά, Αναστάσιου Καβαλιώτη, του συγγραφέα της τυπωμένης στη Βενετία το 1770 τρίγλωσσης (ρωμαίικα, βλάχικα και αλβανίτικα) «Πρωτοπειρίας». Ο Δανιήλ δεν κρύβει τις προθέσεις του: η σταδιοδρομία ενός χριστιανού νέου στην οθωμανική επικράτεια περνάει μέσα από την εκμάθηση της γλώσσας των ευαγγελίων. Στους «βαρβαρόφωνους» Βλάχους, Αλβανούς και Βουλγάρους, συνιστά για το καλό τους να ξεχάσουν το γρηγορότερο τη μητρική τους γλώσσα. Το βιβλίο του, και κυρίως το τετράγλωσσο συγκριτικό λεξικό που περιέχει, προσφέρει σε κάθε ενδιαφερόμενο αυτή την ευκαιρία. Όπως γράφει στον πρόλογο: Αλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, Αλλόγλωσσοι, χαρείτε, κι ετοιμασθείτε όλοι σας Ρωμαίοι να γενείτε. Βαρβαρική αφήνοντες γλώσσαν φωνή και ήθη. Ξυπνήσατε απ’ τον βαθύ ύπνο της αμαθείας. Ρωμαίικια γλώσσα μάθετε. Μητέρα της Σοφίας…. Ο Δανιήλ κάνει λόγο για Ρωμιούς και όχι για Έλληνες, μια και οι Έλληνες (Greeks) ήταν για την ορθόδοξη εκκλησία, αλλά και για όλο τον κόσμο, οι αρχαίοι πολυθεϊστές κάτοικοι της χώρας, οι παλαιοί ηττημένοι εχθροί του χριστιανισμού. Δεν ξέρω αν ο Δανιήλ είχε μάθει κάποια διάλεκτο της ρωμαίικης (romaic) γλώσσας, όπως εκείνη λόγου χάρη που μιλούσαν οι αγράμματοι Ρωμιοί που ζούσαν στα χωριά νότια του Αργυρόκαστρου (Gjirokastër). Η γλώσσα πάντως που ονομάζει «ρωμαίικα» είναι ένα δικό του κατασκεύασμα, ένα κακό μίγμα ρωμαίικων λέξεων και μιας εκκλησιαστικής-συντεχνιακής γλώσσας, νεκρής εκτός των εντύπων - εγγράφων της εκκλησίας και των βιβλίων κάποιων εμπόρων. Το τετράγλωσσο λοιπόν λεξικό δεν έχει ενδιαφέρον ως προς τη ρωμαίικη πλευρά του. Έχει ωστόσο ιδιαίτερη αξία για τα υπόλοιπα μέρη του. Η βλάχικη (aromanian) είναι η μητρική γλώσσα του συγγραφέα. Παρά το μειονέκτημα, του ότι ο Δανιήλ χρησιμοποιεί ελληνικούς χαρακτήρες και δεν μπορεί έτσι να αποδώσει σωστά τα «αλλόγλωσσα», το βλάχικο κομμάτι θεωρείται ως ένα σημαντικό - πρώιμο χρονικά κείμενο της βλαχικής. Το τμήμα με τα «αλβανίτικα» (: αλβανικά), είναι γραμμένο, άγνωστο αν από τον ίδιο ή κάποιο συνεργάτη του, στην τοσκική διάλεκτο. Ίσως εμφανίζει τη γλώσσα που μιλούσαν την εποχή εκείνη οι κάτοικοι του Αρναούτ Μαχαλεσί της Μοσχόπολης. Εξαιρετική σπουδαιότητα παρουσιάζει το γραμμένο στα «βουλγάρικα» μέρος. Το κομμάτι αυτό δεν γράφτηκε από το Δανιήλ αλλά από κάποιον παπά Στέφανο που ζούσε τότε στην Αχρίδα (Οχρίδα - Ohrid). Σε γράμμα του με ημερομηνία 13 Απριλίου 1793 (που βρέθηκε και δημοσιεύτηκε το 1925), ο Δανιήλ παρακαλεί τον παραπάνω γνωστό του παπά να μεταγλωττίσει στα «βουλγάρικα» το χειρόγραφο λεξικό, για να το στείλει μέχρι το Πάσχα του ίδιου χρόνου να τυπωθεί στη Βενετία. Ωστόσο αυτά τα «βουλγάρικα» του παπά Στέφανου, ήταν η σήμερα θεωρούμενη, από τους ειδικούς γλωσσολόγους, μακεδονική διάλεκτος της περιοχής της Οχρίδας. Και το μέρος αυτό του λεξικού, αποτελεί το πρώτο γνωστό γραπτό μνημείο της μακεδονικής (macedonian) γλώσσας. Συνυπολογιζόμενων όλων αυτών, προκύπτει το πολύτιμο του τετράγλωσσου λεξικού, για όσους βεβαίως ενδιαφέρονται να ασχοληθούν σοβαρά με το βαλκανικό πολιτισμικό παρελθόν. Στην παρούσα δημοσίευση του τετράγλωσσου λεξικού χρησιμοποιείται η δεύτερη έκδοση του 1802 (από την οποία ελάχιστα αντίτυπα έχουν σωθεί) και η αγγλική μετάφραση του Leake του 1814, για όσους στίχους υπάρχουν (στίχοι μάλλον αντιστοιχούν στο χαμένο σώμα της πρώτης έκδοσης του 1794). Τη στήλη με τα λεγόμενα «ρωμαίικα» την αντιγράφω χρησιμοποιώντας το μονοτονικό. Στις στήλες με τις άλλες γλώσσες, αφήνω παντού τα υπογραμμισμένα από το Δανιήλ γράμματα, χρησιμοποιώ το ίδιο σημείο για όλους τους τόνους, παραλείπω τα πνεύματα, αντικαθιστώ το ελληνικό «α» με ένα μικρό σημάδι από κάτω, με το λατινικό a. Τέλος προσθέτω μια πρώτη στήλη για την αρίθμηση των στίχων.

	English (Ιγκλέσικα) Leake	Ρωμαίικα	Βλάχικα	Βουλγάρικα	Αλβανίτικα
1	God	Ο Θεός	Τουμνιτζàου	Γόσποτ	Περaντία
2	made	έκαμε	φέτζε	στόρη	μπàρη
3	heaven	τον ουρανόν	τζέρρου	νέποτω	κιέλτ
4	the earth	την γην	λόκλου	ζέμιατα	δέννa
5	the sun	τον ήλιον	σοάρλε	σàντζετω	τίελλνα
6	the moon	το φεγγάρι	λούννα	μεσετζήνατα	χàννζεα
7	the stars	τα άστρα.	στιάλλε.	σβέστητε.	ιούγιετ.
8	and afterwards	Και ύστερα	Σσή ταπόια	Ή σέτνε	Εδέ παστάη
9	commanded	επρόσταξε	ουρσή	πώελλια	ουρδαρόη
10	the sea	την θάλασσαν	αμάρια	μόρετω	τέτνα
11	the lakes	ταις λίμναις	πàλτζηλλε	εζάρατα	γκιόληρατ
12	the rivers	τα ποτάμια	ρàουρρε	ρέκιτε	λιούμaρατ
13	and they sent forth	και εύγαλαν	σση σκοάσιρa	ή ιζβάτωα	εδέ ντζούαρa
14	fish	τα οψάρια	πέσκηλλι	ρήπητε	πέσκιτ
15		τα χέλια.	ουχέλληλε.	ιαγκούλητε.	γκιάλλιατa.
16	Again he spake	Πάλιν είπεν	Νaπόη τζήσε	Πακ ρέτζε	Πaρσaρή θά
17	and there came forth	και ευγήκαν	σσή ισσήρε	ή ιζλέκωα	εδέ τούαλλa
18	upon the earth	απάνω εις την γην	τεσούπρα πρε λόκου	γκώρε νά ζέμιατα	σήπaρ μπή δέτ
19	all the trees	όλα τα δένδρα.	τούτζη άρπουλλι.	σφήτε ντέρβια.	γκίθa τούρaτ.
20	And the earth is	Και είναι η γη	Σσή έστa λόκλου	Ή γιέτ ζέμιατα	Εδέ έστa δέου
21	full	γεμάτη	μπλήνου	πώλνα	πλιότ
22	of woods	από ξύλα	τέ λιάμνε	οτ τàρβα	πέ τρού
23	of oak	δρύινα.	τέ κουπάτζου	οτ μπούκα.	πέ τούσκου.
24	of beech	από οξειάν	Τέ φάκου	Οτ ντάπωη	Πέ χάου
25	of sallow	από ιτέαν	τέ σάλτζε	οτ βàρμπα	πέ σσέλκου
26	of poplar	από λεύκον	τέ πλούπου	οτ τοπόλικα ιάσικα	πή πλέπη
27	of cypress	από κυπαρίσσι	τέ κυπαρίτσου	οτ σέλβηα	πέ σελβήε
28	of pine	από πεύκου.	τέ κήννι.	οτ πωρ	πέ μπορίκα.
29	and others	Και άλλα	Σσή άλτε	Ή τρούζη	Εδέ τaτιέρα
30	are found	ευρίσκονται	σέ άφλε	σε νάϊτουατ	κέντεννa
31	in the forest	εις τον λόγγον.	τρού πατούρε.	βώ όρμανοτ.	ντà πιούλλ.
32	others there are	Άλλα είναι	Άλτε σούντου	Τρούζη σέ	Τaτιέρa γιάννa
33	in the mountains	εις τα βουνά	τρού μούντζη	να πλανήννετω	ντà μάλετ
34	in the plain	εις τον κάμπον	τρού πάτε	να πώλετω	ντà φούσσa
35	and in other places	και εις άλλους τόπους.	σσή τρού άλτε λόκουρη.	ή να τρούζη μέστα.	εδέ ντà τaτιέρa βήσε.
36	Again	Πάλιν	νaπόη	Πάκ	Πaρσράπα
37	sprouted forth	εφύτρωσαν	νισκούρε	ιζνήκναα	μπήννa
38	the flowers	τα λουλούδια	λιλύτζηλε	σφέτιατα	λιούλετa
39	the herbs	τα χόρτα	έρκιλλε	τρέβατα	μπάρηραν
41	the nettles (weeds)	τα τζουκνήδια.	ουρτζήλε.	κόπρηβ.	χίθρατ.
42	and all were made	Και όλα εγίνηκαν	σσή τοάτε σεφέτζερa	Ή σφήτε σεστόρια	Εδέ γκίθa ουμπàνa
43	for man	διά τον άνθρωπον.	τρά όμνλου.	ζα τζόεκοτ.	πρà ννιερήτου.
44	After these	Μετά ταύτα	Τούπa αΐστε	Πω όβηε	Πàσ κaτώ
45	were brought forth	εγίνηκαν	σεφέτζερa	σέ στόρια	ουμπàννa
46	the animals	τα ζώα	πρεύτζηλλε	ημάννετω	μπακaτίτa
47	the wild beasts	τα θηρία.	αγρίνλλε.	τήβητε.	εκρατήρατ.
48	and of these	Και από ετούτα	Σσή τέ αΐστε	Ή οτ όβηε	Εδέ γκà κaτώ
49	the pot-herbs	τα λάχανα	βιάρτζηλλε	ζέλιετα	λιάκρατ
49	some are eaten	μερικά τρώγονται	νaσκàντε  σεμàκa	έτνη σεϊάτατ	τζά χάεννa
50	and some work	και μερικά δουλεύουν	σσή νaσκàντε λουκριάτζa	ή έτνη ράπωτατ	εδέ τζά πουνόϊνa
51	for our wants	δια την χρείαν μας.	τρά ιχτιζάϊα ανοάστρa.	ζα νάσσετ ίχτιζα.	πρέ ιχτιζά τένa.
52	The lion	Το λεοντάρι	Ασλάνου	Άρσλανοτ	Ασλανη
53	the wolf	ο λύκος	λούπλου	βόλκοτ	ούϊκου
54	the bear	η αρκούδα	ούρσουλου	μέτζκατα	αρήου
55		ο δράκων	λάμνια	λάμνιατα	σπρήχα
56	the fox	η αλωπού	βούλπια	λησήτζατα	δέλπaρα
57	when they come forth	όταν ευγαίνου	κάντου έσου	κώκα ιζλέζατ	κούρ τάληνa
58	from the den	από την φωλεάν	τέ τρου κούϊπου	οτ σεντέλωτο	Γκαχά στρώφκα φωλέτ
59	have rage	έχουν θυμόν	άου νaρaήρε	ίμματ λούτυννε	κάνa ζεμαρήμ
60	against man	εις τον άνθρωπον	πρε όμου	να τζόεκοτ	μπή ννιερήτ
61	and seek	και γυρεύουν	σσή καύτa	ή μπάρατ	εδέ κaρκόηντa
62	the opportunity	καιρόν	ζaμάνε	βρέμε	κώχa
63	to destroy him,	διά να τον χαλάσουν	σέ λού ασπάρκα	ζά τα κώ ρασήπαατ	κή τά πρήσσινa
64	but God	αμή ο θεός	μά τουμνητζάου	τόκω γόσποτ	πώ περaντία
65	protects him.	τον φυλάγει.	λού βλιάκε.	κώ τζιούβατ.	ε ρούαν.
66	The rams	Τα κριάρια	Περπέσλλη	Όβνητε	Τέσστa
67	the sheep	τα πρόβατα	όϊλλε	όβτζητε	δέντa
68	the goats	τα γήδια	κàπaρa	κώζητε	δήτa
69	the lambs	τα αρνία	ννιέλλη	ιαγàντζατα	σκέρατα
70	the kids	τα κατζήκια	έζλλη	ιαρτήσσατα	κàτζaτα
71	are good	είναι καλά	σούντου γκήνε	σέ χάρνη	γιάννa μήρa
72	when they give	όταν δίδουν	κà τà	ότι τάβατ	σέ άπaννa
73	milk and wool	γάλα και μαλλί.	λάπτε σσή λέννa.	μλέκω ή βàλνα.	κιούμaσστ εδέ λέσσ.
74	and of these	Και από ετούτα	Σσή τέ αΐστa	Ή οότ όβηε	Εδέ γκά κaτώ
75	is made	γίνεται	σε φάτζε	σε τζίνητ	μπàχεται
76	butter and cheese	βούτυρο και τυρί	ούμπτου σσή κάσσου	μάσ ή σύρηννε	γκιάλπ εδέ κιάθ
77	mizìthra	μιζήθρα	ούρτa	ούρδα	γκίζa
78	and butter-milk.	και ξυνόγαλο.	σσή δάλλa.	ή μάστηνιτζα.	εδέ δάλλ.
79		Όμως	Μά	Τόκου	Πώ
80		καλλίτερα	κάμα γκήνε	πώ σχάρνω	μà μήρa
81		να φτιάνης	σε ατάρη	τά νάπραησσ	τà ντaρτόνσσ
82		προσφάγιον	προσφάγια	πλάκιτα	μπουλμέτ
83		από αγελάδαν	τέ βάκa	οτ κράβα	πέ λιόπa
84		και από βουβάλαν	σσή τέ μπουβαλίτζa	ή οτ μπιουλίτζα	εδέ πέ μπουαλίτζα
85		ότι είναι	κά έστε	ότι γιέτ	σέ γιέστa
86		εύμορφα.	μουσσάτa.	ούμπαβο.	ημπούκουρ.
87		Τα άλογα	κàλλη	Κόννιτε	κούαϊτa
88		αι φοράδες	ιάπιλλε	κωμπήλητε	πέλιατa
89		τα γαϊδούρια	γουμάρλλη	μαγαρηνιατα	γκωμάρaτa
90		τα μουλάρια	μουλàρλε	μάσκητε	μούσκατα
91		χρησιμεύουν	φελισέσκου	φέλαατ	βγιέννa
92		δυνατά.	βαρτόσσ.	μόσνε.	φόρτ.
93		Ότι φέρουν	Κà ατούκου	Ότι τώνεσατ	Σέ μπήενa
94		από μακρυά	τέ τεπάρτε	οτ τάλεκου	πέ σaλιάρκου
95		γέννημα	γήπτου	ζήτω	ντρίθα
96		σιτάρι	κρàννου	πτζενίτζα	κρούρa
97		βρίζαν	σικάρα	έρσσ	θέκaρ
98		ραποσίτι.	μίσουρου.	πτζένκα	μίσaρ
99		Και κουβαλούν	Σσή ποάρτa	ή νοσαατ	εδέ μπàηνa
100		πέτραις	κέτζηρι	κάμμιννιε	γκούρ
101		πλάκες	πλότζη	πλώτζη	πλώτζα
102		χώμα	λόκκου	ζέμια	δέ
103		ασβέστην	ασβέστε	βάρ	καλκέρρa
104		σίδηρον	χέρρου	ζέλεζω	χεκουρ
105		καρφιά.	πέρουννε.	προύκκη.	περόνα.
106		Και χωρίς από ετούτα	Σσή φάρa τέ αΐστε	Ή μπέσ όβηε	Εδέ πώ κατώ
107		δεν ζώμεν.	νού μπaνεμου.	νε ζήβαμε.	νούκου ρόϊμa.
108		Η όρνιθες	Γκaλλίνλε	Κωκόσκητε	πούλλιατα
109		οπόταν γεννούν	κaντου φυάτa	κώκα νέσατ ρώσταατ	κουρ πίελνa
110		αυγά	οάω	ιάϊτζα	βέ
111		και πουλιά	σση πούλλη	ή πιλήννιατα	εδέ ζώκκι
112		μας χαροποιούν.	νà xaρισέσκου.	νή ράρβαατ.	νà γκaζώηνa
113		Και ο πετεινός	Σσή κουκότλου	Ή πέτελωτ	εδέ νa τέζη
114		οπόταν φωνάζει	κàντου στρίκa	κώκα νβίκατ	κούρ θaρέτ
115		τα μεσάνυκτα	τρούτζου μετατενοάπτε	νά πώλ νόσσ	ντà μέσ τaνάτaσa
116		συκώνει	σκοάλa	σκώριβατ κρένητ	γκρέ
117		τους άνδρας	μπaρπάσλη	μάζητε	μπούρατa
118		και ταις γυναίκες	τσή μουλλέρλε	ή ζένητε	εδέ γρράτa
119		διά να πιασθούν	τρά σέ ακάτζε	ζά τά σεφάσταατ	κή τà ζήεννa
120		από δουλιάν.	τέ λούκρου.	οτ ράπωτα.	γκά πούννε.
121	Those, who have	Αυτοί οπού έχουν	Ατζέλλη τζή άου	Τύε στίο ίμαατ	Ατά κή κάννa
122	mind and sense	νουν και γνώσιν	μήντε σσή κικασμώ	ούμ ή πώζνααννε	μέντ εδε τaννιέχτουρ
123	do no sit	δεν κάθονται	νου σσέντου	νέ σέταατ	ιούκου ρήνιa
124	idle	αργοί	φάρa λούκρου.	μπεσ ράπωτα.	πà πούν a.
125	but take	αμή παίρνουν	Άμου λλιà	Τόκου ζέμαατ	Πώ μàρννa
126	the oxen	τα βόδια	μπόιλλλη	βώλωητε	κιέτa
127	and go	και πηγαίνουν	σσή νέρκου	ή χόταατ	εδέ βέννa
128	to plough	δια να οργώνουν	τρά σέ άρρa	ζα τà όραατ	κή τά λερρόηννa
129	and sow	και να σπείρουν.	σσή σεσιάμιννa.	ή τά σέαετ.	εδέ τά μπίελνa.
130	The nightingales	Τα αηδόνια	Νιπιλπίλλη	Μπιπήλητε	Μπηπήλατ
131	the swallows	τα χελιδόνια	λέντουρa	λαστεΐτζητε	ντωλοντρούσσατ
132	(in) the summer	το καλοκαίρι	βεάρα	λέτωτα	ντà βέρρa
133	sing	τραγουδούν	κàντà	πέαατ	κaντώηνa
134	very prettily.	πολλά εύμορφα.	μούλτου μουσσάτου.	μόσνη ούμπαω	σούμμa μπούκουρ
135	The cuckoo	Ο κούκκος	Κούκλου	κουκάϊτζατα	κούκκεα
136	only three months	μόνον τρεις μήνες	μά τρέη μέσση	τόκου τρή μέσετζη	πω τρέ μούαη
137	has a voice	έχει φωνήν	άρρε πωάτζε	ίματ κλάσ	κά ζέ
138	and afterwards	και ύστερα	σσή απέια	ή πώσλε	εδέ πασaντάη
139	ceases.	παύει.	πaυσιάστε.	όστανβιτ ζάστανατ.	πουσσών.
140		Τα περιστέρια	Πaρούγκιλλη	Γκουλάπητε	Πaλούμπατa
141		είναι καθαρά	σούντου σπaστρίτζη	σέ τζίστη	ιάννa τaκυρούαρa
142		και γενούν	σσή φυάτa	ή ρώτβαατ. ρώτατ	εδέ πίελ a
143		πολλαίς φοραίς	μούλτου όρρη	μνόκου πάτη	σσούμa έρρα
144		εις τον χρόνον.	τρού άννου.	νά κώτινα.	ντάμοτ.
145		Η πέρδικα	Πετουρίκκλια	Γερεπήτζατα	Φaλέζα
146		όταν κάθηται	κάντου σσεάτε	κώκα σέτητ	κούρ ρή
147		εις το κλουβί	τρου κaφάσσa	νά κάφεσωτ	ντà καφάστ
148		λαλεί καλά	κàντa γκήνε	πέητ χάρνω	κaντόν μήρα
149		και αγαπά	σσή βά	ή σάκατ	εδέ τώ
150		να την ακούου	σέ ο αύτε	τά α σλούσσαετ	τa ντaκιόννa
151		ο κόσμος.	τουννηάϊα.	σφέτοτ	ντουννιάϊα.
152	The eagle flies	Ο αετός απετάει	σκιπώννια ασπωάρε	όρελοτ λέτατ	Σκηπώννια φλιτουρών
153	on high	υψηλά	ανάλτου	βύσωκω	λιάρτa
154	and keeps	και κρατεί	σσή τζàνε	ή τάρζητ	εδέ μπάν
155	the wings	τα πτερούγια	αράπητιλε	κρύλλιετο	πέντατ. κράχατ
156	expanded.	απλωμένα.	τεάσε.	σπρώστρεννι	στρίρa
157	The storks	Τα λελέκια	Ουλιουλέσλη	Στaρκώνη	λιολέκατ
158	in the spring	την άνοιξιν	πρίμαβεάρα	νά πρώλετα	ντà τaρνaβέρa
159	come	έρχονται.	γήνου.	ήταατ.	βίννa.
160	and when they feel	Και σαν γροικούν	Σσή κάρα κικaσέσκου	Ή κώκα ράζπηρατ	εδέ σίτa απικάσινa
161	the winter	χειμώνα	ιάρα	ζήμα	τίμaρ
162	flee	φεύγουν	φούκου	μπέκαατ	ίκaινa
163	to the east.	εις την ανατολήν.	τρου ανατολίε.	νά άνατολ.	ντà ανατολίa.
164		Η χήναις	Πάτιλε	Γούσκητε	Πάτατ
165		η πάπιαις	ρώσσιλε	πάτκητε	ρώσατ
166		είναι βαρείαις	σούντου  κριάλλε	σέ τέσκη	ιάνa τaρàντα
167		και ταις περισσότεραις	σσή μαμούλτελε	ή πώ μνόκητε	εδέ μάτa σούμμα
168		φοραίς	όρρη	πάτη	έρρa
169		στέκονται εις το νερό.	σέτου τρου άπa.	στωϊαετ βώ βότατα.	ρίννa ντà ούϊτ.
170		Τα σπουρήκια	Χαραμπέηλλι	Βράπτζήνατα	Βραπέτζατ
171		είναι μικρά	σούντου ννίτζη	σέ μάλεσκη	γιάνα τaβόκaλια
172		και εύκολα	σσή κολάη	ή κόλαη	εδέ κολάη
173		πιάνονται.	σέ ακάτζε.	σεφάσταατ.	ζίεννa.
174		Ο κόρακας	Κόρπουλου	Γάβρανοτ	Σώρρα
175		είναι μαύρος	έστε λαϊου	γιέτ τζàρνω	έσστa εζέτα
176		και δεν τρέφει	σσή νου χaρνιάστε	ή νε ράνητ	εδέ νούκα ουσκιέν
177		τα πουλιά του.	πούλλη αλούη.	νέκωητε πήλιστα.	ζώγατ εσάϊε.
178		Αμή ο κάνθαρος,	Μά τζουντζουνάρου	Τόκου μπρέτζαλοτ	Πω προυμπούλλη
179		και το φαλάγγιον	σση μιριμάγκα	ή πάιακωτ	εδέ μεριμάγα
180		και η μείγα	σσή πουπουλίκα	ή μούατα	εδέ μίζα
181		όπου εμβαίνουν	εουτζητώ ίντρa	κάτε βλέζαατ	κουτώ χούϊννa.
182		ζημίαν κάμουν.	ζνίε φάκου.	ζάραρ τζήναατ.	ζαράρ μπàηνa.
183		Ο μύρμηκας	Φουρνίκα	Μράβατα	Πaρδέσσα
184		πολλά κοπιάζει	μούλτου κουπουσιάστε	μνόγου τζίνητ ζαγμέτ	τσούμα πàν ζαγμέτ
185		και μαζώνει ψυχία	σσή ατούνα σέρμε	ή μπέρητ τρώσκη	εδέ μπλεθ θaρήμε
186		διά να τρέφηται	τρά σέ χαρνιάσκa	ζά τά σεράνητ	κή τà ουσκέετ
187		όταν είναι κρυάδα	κàντου έστε ρκοάρε	κώκα γιέτ στούτενω	κούρ έσστa φτώοτ
188		και ψύχρα.	σσή αρaτζήμε.	ή σούτω.	εδέ φτωχaτήρ.
189		Η κουτζιπίδα	Μουλίτζα	Μόλετζοτ	Μολύτζα
190		τρώγει	μàκa	ιάτητ	χά
191		τα ρούχα	βίστηλε	σφίτητε	τζόχaρατ
192		και τα φορέματα.	σσή στράννιλε.	ή χαλίστατα.	εδέ ρώπατα.
193	Sunday	Τη κυριακή	Τουμήνικα	Βώ νετέλιατα	τà τίελ
194	it behoves (you)	πρέπει	πριψιάστε	πρίλεκατ	γκιάν
195	to pray.	να προσευχηθείς.	σετεγκλίννη	τά σεμόλλησσ	τa φάλεσσ
196	Monday	Τη δευτέρα	λούννια	βώ πωνετέλνικοτ	τà χàννaνa
197	move	να κινήσεις	σέ γκισέστη	τά κίνησασσ	τà νίσεσσ
198	on (your) road (journey).	διά στράταν.	τρά κάλλε	ζα πάτ	πρέ ούδα
199	Tuesday	Και τη τρίτη	σσή μάρτζα	ή βώ φτώρνικοτ	εδέ τaμάρτνa
200	and Wednesday	και τη τετράδι	σσή ννέρκουρια	ή βώ στρέτατα	εδέ τaμαρκούρa
201	sew	να ράψεις	σέ κόσση	τά σσέεσσ	τà κέπησσ
202	in order to be	διά να είσαι	ρτρά σεχίη	ζά τά μπιτησσ	κή τà γιέσσ
203	clothed.	ενδυμένος.	νβισκούτου.	όμπλετζεν.	ηνβέσκουρ.
204	Thursday	Τη πέμπτη	Σσή τζοία	Ή βώ τζέτφερτοκ	Εδέ τa έντενa
205	and Friday	και τη παρασκευή	σσή βήννιρα	ή βώ πέτεκοτ	εδέ τα πρέμπτενα
206	and Saturday	και τω σαββάτω	σσή σέμπaτα	ή βώ σαπώτατά	Εδέ τa σσατούνa
207	collect	να μαζώνεις	σέ ατούννη	τά μπέρης	τά μπλέθσσ
208	necessaries	ζαχεραίν	ζαερέε