Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
38. ήχοι
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
αγριοφωνάρες
|| Ρούμελη: οι ρεκάλες [Θαρούνια].
αχός /
υπόκωφος ήχος || Ρούμελη: ο αχός [Μελισσουργοί].
βαβούρα
|| Ρούμελη: η βαβούρα.
βέλασμα
|| Πελοπόννησος: το βέλασμα [Μυγδαλιά] | το βέασμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το βζίτσιμο [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο βιαχτέ [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: του βέλασμα [Κανάλια]
| του βίλιαγμα [Έλατος].
βογκητά
|| Πελοπόννησος: τα βογκητά [Λυγουριό, Σκεπαστό] | τα κοντζίματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: τα γκοτζητά [Μέγαρα].
βουβαμάρα
|| Ρούμελη: η βουβαμάρα [Πάργα] | ο βούβας [Πάργα]
| ο βούβος [Πάργα] | η βούβα [Έλατος].
βουή
|| Πελοπόννησος: η βουή [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Βαλύρα,
Ελάτη, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη] | το βουητό [Κρέστενα, Ροζενά] | το βουηχτιό [Κρέστενα] | το βούισμα
[Κρέστενα] | η βουηχτούρα [Σκεπαστό] | ο βοητέ [Πέρα Μέλανα] | α βοή [Πέρα
Μέλανα] | α βουή [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η βουή [Βράχα, Κουμαρίτσι, Σταγιάδες, Στροφυλιά] | η βαζούρα [Κανάλια, Πλατύστομο, Σταγιάδες] | του βουητό [Αγία Ευθυμία] | το βούισμα [Τσαμαντάς]
| ου βαγμός [Γέρμας] | ου βασμός
[Κουμαρίτσι] | η βαγμούρα [Γέρμας, Έλατος] | η βαζούρα [Έλατος].
βροντάρα ||
Πελοπόννησος: η βροντάρα [Ρούτσι].
βρόντος /
βρόντημα || Πελοπόννησος: ο βρόντος [Καστρί, Κρέστενα, Πιάνα] | η βροντή [Βεργαδαίικα, Μελιγού] | το βρόνταμα [Πέρα Μέλανα] | ο βρόντε [Πέρα
Μέλανα]. || Ρούμελη: ο βρόντος
[Μέγαρα] | ου βρόντους [Αμφίκλεια, Γέρμας, Δαύλεια,
Καρίτσα, Μακρινή, Πλατύστομο] | του βρουνταριό
[Σταγιάδες].
γάβγισμα
|| Πελοπόννησος: το γάβγισμα [Αμπελιώνα]. || Ρούμελη: το κάουμα [Μέγαρα] | το βάβισμα [Μέγαρα]
| του αλύχτμα [Έλατος, Σταγιάδες] | του γκλαφάλμα [Χρυσή] | του σούντμα
[Έλατος].
γκάρισμα
|| Ρούμελη: του αγκάρσμα [Σιάτιστα] | του ανγκάρσμα [Έλατος]
| η ανγκαρξά [Έλατος] | η ανγκαρξιά [Σταγιάδες].
γουργουρητό
|| Πελοπόννησος: το γουργουλητό [Κρέστενα] | το γούρλισμα [Λαγκάδια] | το γουργούρισμα
[Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το γουργούζισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός].
θόρυβος
|| Πελοπόννησος: ο θόρυβος [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Δολιανά, Κανδήλα, Λεχαινά, Λυγουριό] | η τσαχάλα [Προάστιο]
| το άρβαλο [Ρούτσι] | το θράβαλε
[Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ου θόρβους
[Τιθορέα] | ου θόρυβους [Αγία Παρασκευή, Άγιος, Γέρμας, Γραμματικού,
Μασχολούρι, Ραψάνη] | η τζουγκανούρα [Έλατος].
κακαρίσματα
|| Πελοπόννησος: τα κακαρίσματα [Δροσοπηγή, Πέρα Μέλανα] | το καρκάρισμα [Λαγκάδια] | τα κακαζίσματα
[Πέρα Μέλανα, Τυρός] | τα κουκαρίσματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | τα κουκουζίσματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: τα κακαρίσματα
[Μελισσουργοί, Πάργα].
κελάηδημα ||
Πελοπόννησος: το κελάηδημα [Δολιανά].
κουδούνισμα
|| Ρούμελη: το κουδούνισμα [Τσαμαντάς].
κουμπουριά
|| Ρούμελη: η κουμπουριά [Κουμαρίτσι].
κράξιμο ||
Πελοπόννησος: το κράξιμο [Προάστιο, Ρούτσι] | το κράτσιμο [Πέρα Μέλανα].
κρότος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο κρότος [Κρέστενα, Προάστιο, Σκεπαστό]
| ο κρότε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο κρότος [Τσαμαντάς] | ου κρότους
[Γέρμας, Γραμματικού, Τιθορέα] | του βάξμου
[Γέρμας, Έλατος] | ου ρόπουτους [Γέρμας, Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | του ρουπότμα [Γέρμας, Έλατος, Σταγιάδες] | του ρουπουταριό [Σταγιάδες].
λάλημα
|| Πελοπόννησος: το λάλημα [Καλούσι, Κανδήλα, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του λάλημα [Δομνίστα] | του λάλμα [Γέρμας,
Έλατος, Σταγιάδες] | η λαλισιά [Ωραιόκαστρο].
λαλιά
|| Πελοπόννησος: η λαλιά [Αλποχώρι, Κρέστενα, Ροεινό,
Σκεπαστό]. || Ρούμελη: η λαλιά [Γέρμας,
Καρίτσα, Λιλαία, Πάργα, Τσαμαντάς, Χρυσοβίτσα] | η λιαλιά [Δολό].
μιλιά /
ομιλία || Πελοπόννησος: η μιλιά [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αλποχώρι, Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεχαινά, Λυγουριό, Παραδείσια,
Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] α νιλία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] |
ο νιλιμό [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το άλιμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | ο αλιμό [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο αλιτέ [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η μιλιά [Αμφίκλεια,
Γέρμας, Γουριά, Μέγαρα, Μηλίνα, Σταυροδρόμι] | ου ζμπόρους [Γέρμας]
| η κρίση [Τσαμαντάς].
μουγκρητό
|| Πελοπόννησος: το μουγκρητό [Κέρτεζη, Ρούτσι] | το μουγκρηχτό [Αλποχώρι] | το μουγκρητέ [Πέρα
Μέλανα] | το μουγκζητέ [Πέρα Μέλανα] | το μούγκζισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: του μούγκρσμα [Γέρμας].
μπουρού /
βούκινο || Πελοπόννησος: ο σαρίγκλαος [Βρέσθενα].
νταβαντούρι
|| Πελοπόννησος: το νταβαντούρι [Λυγουριό]. || Ρούμελη: το νταβαντούρι [Μέγαρα, Πάργα].
ούρλιασμα
|| Πελοπόννησος: το ούρλιασμα [Ρούτσι] | το αρούλημα [Δροσοπηγή, Λαγκάδια] | το αρουλητό [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του ουρλιαχτό
[Στροφυλιά] | του γούριασμα [Χρυσή].
παλαμάκια
|| Πελοπόννησος: τα παλαμάκια [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα,
Ελάτη, Κανδήλα]. || Ρούμελη: τα παλαμάκια [Χουλιαράδες,
Χρυσοβίτσα].
ποδοβολητό
|| Ρούμελη: του πουδουβουλτό [Αγία Ευθυμία].
πορδή
|| Πελοπόννησος: η πορδή [Προάστιο]. || Ρούμελη: η πορδή [Πάργα] | η πουρδή
[Γέρμας, Έλατος, Κουμαρίτσι, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | η κλανιά [Πάργα] | ι σβίκους [Κανάλια].
σαματάς
|| Ρούμελη: ο σαματάς [Έλατος] | ου σαματάς
[Σταγιάδες] | σαματάς [Ραψάνη] | ο σαμαντάς [Τσαμαντάς] | ου σιαματάς
[Σιάτιστα] | του βουκουάτ [Έλατος].
σκούξιμο
|| Πελοπόννησος: το σκούξιμο [Κρέστενα] | το σκουσμάρι [Αλποχώρι, Κάτω Λουσοί, Λαγκάδια, Σκεπαστό] | το σκούισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το κούισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο σκουιτέ [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο κουιτέ [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: του σκούξμου [Γέρμας, Έλατος, Μακρινή] | ου σκουσμός [Μακρινή] | τα σκούξα [Γουριά].
σφύριγμα
|| Πελοπόννησος: το σφύριγμα [Τρόπαια] | το σφουριχτό [Αλποχώρι] | η σφυριξιά [Δολιανά]
| σφυριχταριά [Δολιανά] | το σιούρηγμα [Λαγκάδια]
| η σιουριξιά [Λαγκάδια] | το σφύζισμα [Πέρα
Μέλανα] | το σιφύζισμα [Πέρα Μέλανα] | το σούζισμα [Πέρα Μέλανα] | το θιουθιούρισμα [Πέρα
Μέλανα]. || Ρούμελη: του σφύργμα
[Ραψάνη] | του σούργμα [Γέρμας, Έλατος].
σφυρίχτρα
|| Πελοπόννησος: η σφυρίχτρα [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Ρούτσι,
Στεμνίτσα, Τρόπαια] | η σιουρίχτρα [Κανδήλα, Λαγκάδια]. || Ρούμελη: η σφυρίχτρα [Μηλίνα] | η σουρίχτρα
[Γέρμας, Σιάτιστα] | η σφουρίχτρα [Μέγαρα] | η σιουλίστρια [Πάργα] | του μπιρμπίλ
[Χρυσή] | του πιπιρίγκ [Λιλαία].
τρίξιμο
|| Πελοπόννησος: το τρίξιμο [Αλποχώρι, Κανδήλα]. || Ρούμελη: του κρίτσμα [Έλατος, Σιάτιστα].
τσίριγμα
|| Ρούμελη: του τσούργμα [Έλατος, Σταγιάδες].
φασαρία
|| Πελοπόννησος: η φασαρία [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι,
Αρχαία Φενεός, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Κανδήλα, Λεχαινά, Μάλη, Μελιγού, Ροεινό,
Σκεπαστό] | α φασαρία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] |
η φασαζία [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η φασαρία
[Αμφίκλεια, Γουριά, Δελβινάκι, Καρίτσα, Μακρινή, Μασχολούρι, Ραψάνη, Τσαμαντάς,
Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα].
φωνή (Buck list) || Πελοπόννησος: η φωνή [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι,
Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Θαλάμες,
Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μαγούλα, Μάλη,
Νεοχώρι, Παραδείσια, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | α φωνά [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η φωνή [Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι,
Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | η φουνή [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή,
Άγιος Νικόλαος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δραμεσιοί, Έλατος, Καρίτσα,
Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα,
Μηλίνα, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | η λάβα [Γέρμας, Έλατος] | η λάβα
(φωνασκίες) [Σιάτιστα].
χάχανο
|| Πελοπόννησος: ο χάσκαρος [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του χαχαρέτ [Κανάλια].
χλαλοή /
οχλοβοή || Ρούμελη: η χαλαλουή [Μηλίνα].
χούγιασμα
|| Ρούμελη: του χούιαγμα [Έλατος] | τα χουγιατά
[Χουλιαράδες].
χτύπος
|| Πελοπόννησος: ο χτύπος [Θαλάμες, Θαλάμες] | ο χκιούπο [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ι χτύπους [Μηλίνα].