Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- ελαιοκομία

 

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

17. ελαιοκομία

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

  

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

Κύπρος: Κυπριακή Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κύπρου

Ιόνιο: Η ρωμαίικη γλώσσα στα νησιά του Ιονίου

αγουρόλαδο / παρθένο λάδι από άγουρο καρπό || Ιόνιο: το αγουρόλαδο [Βαθύ, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: του αγρόλαδου [Πρέβεζα].

αλεσιά || Ιόνιο: η αλεσιά [Αργυράδες, Αρμενάδες, Γάιος, Μαθράκι, Σκριπερό] | η στίμα [Γάιος, Μαθράκι] | το στάμα [Μαθράκι] .

αλογολίτρουβο || Πελοπόννησος: το αλογολίτρουβο [Κρέστενα].

αξάι / πληρωμή σε είδος (1/10) στο ελαιοτριβείο || Ιόνιο: το ξάι [Αρμενάδες, Γάιος, Σκριπερό] || Κρήτη: το αξάι [Τύλισος].

βλαστάδες / κορωνέικες ελιές διατηρημένες, μέσα σε άρμη με φέτες λεμονιού || Ιόνιο: οι βλαστάδες [Κοιλιωμένος, Ζάκυνθος, Μαχαιράδο] .

γλυκολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι γλυκολιές [Αρμενάδες] .

δομός / νοητή γραμμή που ακολουθεί αυτός που μαζεύει τις ελιές από τη γη || Ιόνιο: ο δομός [Σκριπερό] .

ελιά (Buck list) || Πελοπόννησος: η ελιά [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κανδήλα, Καρυά, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη, Μελιγού, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Τρόπαια, Τσέρια] | η λια [Προάστιο] | α ελία [Πέρα Μέλανα] || Ιόνιο: οι ελιές (καρπός) [Άγιος Δημήτριος, Αργυράδες, Αρμενάδες, Βαθύ, Γάιος, Δρυμώνας, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Καρδακάτα, Κέρκυρα, Κοιλιωμένος, Ληξούρι, Μαθράκι, Μαχαιράδο, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι, Σκινέας, Σκριπερό, Φισκάρδο] || Ρούμελη: η ελιά [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Θαρούνια, Πάργα, Πηγή, Τσαμαντάς] | η ελαία [Μέγαρα] | η ιλιά [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μικρό Βουνό, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χρυσοβίτσα] | η λια [Άγιος, Δράκεια, Μηλίνα, Στυλίδα] || Κρήτη: οι ελιές (καρπός) [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] || Κύπρος: η ελιά [Βάσα Κοιλανίου, Έμπα, Καραβάς*, Λάπηθος*, Μια Μηλιά*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό] | οι ελιές [Άγιος Νικόλαος*, Έμπα, Λάπηθος*, Μουτουλλάς, Πάνω Λεύκαρα, Ψεματισμένος].

ζύμη / από το άλεσμα των ελιών στο ελαιοτριβείο || Ιόνιο: το ζύμα [Κέρκυρα] || Κρήτη: η ζύμη [Μάρθα].

θιακό / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: το θιακό [Φισκάρδο] .

κάδη / μεγάλο ξύλινο δοχείο - για ελιές || Ιόνιο: η καδ [Δρυμώνας] .

καρδολιές / χοντρές ελιές - τις κάνουν τσακιστές || Ιόνιο: οι καρδολιές [Μαχαιράδο] .

καρτερούλα / μέτρο χωρητικότητας λαδιού || Πελοπόννησος: το καρτερόλι [Κρέστενα] | η σιδεριά [Κρέστενα].

κάρτο / μικρό μεταλλικό δοχείο λαδιού || Κρήτη: το κάρτο [Παλαιοχώρα, Σέλλες, Τύλισος] | το κατρικό [Μάρθα] || Κύπρος: το κάρτον [Ψεματισμένος].

κάρτο / ξύλινο δοχείο χωρητικότητας ελιών ίσο με 6 οκάδες || Πελοπόννησος: το κάρτο [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι] || Ιόνιο: το κάρτο [Κέρκυρα] || Κρήτη: το κάρτο [Σέλλες].

κλωνιά / οι καρποί της ελιάς || Ιόνιο: τα κλωνιά [Σκριπερό, Κέρκυρα] .

κολυμπάδες / ελιές σε σαλαμούρα || Ιόνιο: οι κολυμπάδες [Μονοπολάτα] .

κορωνέικο / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: το κορωνέικο [Φισκάρδο] | η κορωνέικη [Κοιλιωμένος, Μαχαιράδο, Σκινέας] | το κορώνι [Αργοστόλι, Ληξούρι] .

κουρούκι / πράσινες ελιές πεσμένες χάμω || Ρούμελη: του κουρούκ [Μηλίνα].

κοφινάτες / ελιές σε κοφίνι με αλάτι || Ιόνιο: οι κοφινάτες [Μονοπολάτα] .

λαδάς || Πελοπόννησος: ο λαδάς [Άγιος Δημήτριος, Βεργαδαίικα, Κανδήλα, Λαγκάδια, Μυγδαλιά, Ρούτσι, Τρόπαια] || Ιόνιο: ο λαδάς [Ζάκυνθος] | ο μπουτελάντες [Κέρκυρα] || Ρούμελη: ο λαδάς [Πάργα] | ου λαδάς [Χρυσοβίτσα].

λάδι (Buck list) || Πελοπόννησος: το λάδι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | το άι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το λάδι [Άγιος Δημήτριος, Αργοστόλι, Αργυράδες, Αρμενάδες, Βαθύ, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Καλιπάδο, Καρδακάτα, Κέρκυρα, Κοιλιωμένος, Ληξούρι, Μαθράκι, Μαχαιράδο, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι, Σκινέας, Σκριπερό, Φισκάρδο] | το λαδ [Ασπρογερακάτα, Δρυμώνας, Κατούνα] || Ρούμελη: το λάδι [Άγιος, Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του λαδ [Αγιά, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] || Κρήτη: το λάδι [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος] | το λιόλαδο [Μιαμού] || Κύπρος: το λάδιν [Έμπα, Καραβάς*, Λάπηθος*, Μουτουλλάς, Τσάδα] | το λάιν [Άγιος Νικόλαος*, Γαστριά*, Μια Μηλιά*, Νέο Χωριό, Πάνω Λεύκαρα, Ψεματισμένος] | τα λάθκια [Έμπα, Καραβάς*].

λαδιά / ποσότητα παραγωγής λαδιού || Πελοπόννησος: η λαδιά [Δολιανά] | α λαδία [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | α αΐα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: η λαδιά [Ληξούρι, Μονοπολάτα] | η λαδία [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: η λαδιά [Πάργα].

λαδολιές / ελιές για παραγωγή λαδιού || Ιόνιο: οι λαδολιές [Δρυμώνας] || Ρούμελη: οι λαδουλιές [Γουριά, Δράκεια, Ραψάνη, Τιθορέα, Χρυσοβίτσα].

λαδούσα / μεγάλο δοχείο λαδιού || Ιόνιο: η πίλα [Άγιος Δημήτριος, Ασπρογερακάτα, Γάιος, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Μαθράκι, Πάγοι] | η τίνα [Αρμενάδες, Κέρκυρα, Νησάκι, Πάγοι] | το τάγκι [Μαθράκι] .

λεμονολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι λεμονολιές [Κοιλιωμένος] .

λιανολιές || Ιόνιο: οι λιανολιές [Νησάκι] | οι λιανές [Μαχαιράδο] || Ρούμελη: οι λιανουλιές [Δράκεια, Πρέβεζα] || Κρήτη: οι λιανολιές [Άγιος Βασίλειος, Βραχάσι, Μάρθα, Παλαιοχώρα].

λιανολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι λιανολιές [Αρμενάδες] .

λίμπα / τεπόζιτο || Πελοπόννησος: η λίμπα [Βρέσθενα, Λυγουριό, Τρόπαια] | το λιμπί [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Δολιανά, Καρυά, Κρέστενα, Ρούτσι, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: η λίμπα [Αργοστόλι, Μονοπολάτα] | το λιμπί [Ζάκυνθος, Μαχαιράδο] || Ρούμελη: ου λίμπους [Άγιος] | ι λίμπους [Δράκεια, Μηλίνα].

λιόδεντρο / το δέντρο Olea europaea || Πελοπόννησος: το λιόδεντρο [Παραδείσια] || Ιόνιο: η ελιά [Αργοστόλι, Αργυράδες, Αρμενάδες, Γάιος, Δρυμώνας, Ερεικούσα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Κοιλιωμένος, Ληξούρι, Μαθράκι, Μαχαιράδο, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Πάγοι, Σκινέας, Σκριπερό, Φισκάρδο] | το λιόφτο [Μαχαιράδο] || Ρούμελη: το λιόδεντρο [Μέγαρα] | του λιόδιντρου [Δράκεια, Κανάλια] | το δεντρό [Μέγαρα] | η ελιά [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Θαρούνια, Πάργα, Τσαμαντάς] | η ιλιά [Γουριά, Στυλίδα, Ραψάνη] | η λια [Άγιος, Μηλίνα] || Κρήτη: η ελιά [Άγιος Βασίλειος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βώροι, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] | η ελέ [Βρύσες] | οι ελές [Λαμπιώτες] || Κύπρος: η ελιά [Γαστριά*, Καραβάς*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό, Πάνω Λεύκαρα, Ψεματισμένος].

λιόζουμα || Πελοπόννησος: τα λιόζουμα [Τρόπαια] || Ιόνιο: το λιόζουμο [Αργοστόλι, Ζάκυνθος] | το λιοζούμι [Σκινέας] | τα λιοζούματα [Αργοστόλι] || Ρούμελη: του λιόζμου [Μακρινή].

λιόκλαδο || Πελοπόννησος: το λιόκλαδο [Αγία Άννα] | το λιόκλαρο [Ελληνίτσα] | το λιόκαρε [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το λιόκλαδο [Ζάκυνθος | το λιόκλαρο [Σκινέας] || Ρούμελη: του λιόκλαρου [Μηλίνα, Στυλίδα].

λιοκόκι / ότι μένει στο ελαιοτριβείο, μάζα φλούδας και κουκουτσιού || Πελοπόννησος: το λιοκόκι [Άγιος Δημήτριος, Βαλύρα, Δολιανά, Παραδείσια] | το λιοκότσι [Στεμνίτσα, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το λιοκόκι [Ζάκυνθος, Νησάκι] | τα λιοκόκια [Μονοπολάτα, Φισκάρδο] | τα λιόκουκα [Βαθύ, Σκινέας] | το λιόστο [Νησάκι] | τα λιόστα [Αρμενάδες, Γάιος, Πάγοι] | η σβεντίνα [Δρυμώνας] || Ρούμελη: το λιοκόκι [Μέγαρα] | το λιοκόκ [Πρέβεζα] | του λιουκόκ [Πρέβεζα, Τιθορέα] | το λιόστρο [Πάργα].

λιομάζωμα || Πελοπόννησος: το λιομάζωμα [Θαλάμες, Κρέστενα, Προάστιο] | το σούρσιμο [Εξωχώρι] || Ιόνιο: το λιομάζωμα [Βαθύ] || Ρούμελη: το λιομάζωμα [Μέγαρα] || Κρήτη: το λιομάζωμα [Ανώγεια, Μάρθα, Παλαιοχώρα].

λιόξυλα / για τη φωτιά || Ιόνιο: τα λιόξυλα [Γάιος, Δρυμώνας] .

λιοπάνα || Πελοπόννησος: η λιοπάνα [Αμπελιώνα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Λυγουριό, Παραδείσια, Ρούτσι, Σαρακίνι] | το λιόπανο [Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κρέστενα, Λεβίδι, Νεοχώρι, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Τσέρια] | το λιοπάνι [Βρέσθενα, Πιάνα, Σκεπαστό] || Ιόνιο: το λιόπανο [Δρυμώνας, Ζάκυνθος, Κοιλιωμένος, Μαχαιράδο] || Ρούμελη: του λιόπανου [Αμφίκλεια] || Κρήτη: η ανάπλα [Βραχάσι] | η παλέτσα [Άγιος Βασίλειος, Παλαιοχώρα].

λιόσκαλα / για μάζεμα ελιάς || Πελοπόννησος: η λιόσκαλα [Βρέσθενα].

λιοστάσι / ελαιώνας || Πελοπόννησος: το λιοστάσι [Άγιος Δημήτριος] | το λιοπερίβολο [Παραδείσια] | α ελαιώνα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | α ελιώνα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: το λιοστάσι [Αργοστόλι, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Ληξούρι, Μονοπολάτα] || Ρούμελη: το λιοστάσι [Πάργα] | του λιουστάς [Γουριά, Γραμματικού, Μακρινή, Χρυσοβίτσα] | το κινάρι [Πάργα] || Κρήτη: το λιόφυτο [Βώροι, Σιρίλι, Τύλισος].

λιοτρίβι / ελαιοτριβείο || Πελοπόννησος: το λιοτρίβι [Στεμνίτσα] | το λιτρουβιό [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Βαλύρα, Νεοχώρι, Παραδείσια, Ρούτσι, Τρόπαια] | το λιτριβιό [Βρέσθενα, Καστρί] | το λιοτριβιό [Δολιανά, Τσέρια] | το λιτρίβι [Λυγουριό] | το λιουτρουβιό [Προάστιο, Σαρακίνι] | η λιοτρίβα [Σαρακίνι] | το λιτριδίε [Πέρα Μέλανα] | το λιτζιδίε [Πέρα Μέλανα] || Ιόνιο: το λιτρουβιό [Αργοστόλι, Βαθύ, Γάιος, Κέρκυρα, Κοιλιωμένος, Ληξούρι, Μαχαιράδο, Μονοπολάτα, Οθωνοί, Σκινέας] | το ντρουβιό [Γάιος] | το λιτρουβίο [Ζάκυνθος, Μαχαιράδο] | το λιτουριό [Φισκάρδο] | το λιτροβιό [Δρυμώνας] | το λουτρουβιό [Αργυράδες, Αρμενάδες, Γάιος, Κέρκυρα, Μαθράκι, Νησάκι, Σκριπερό] || Ρούμελη: το λιοτρίβι [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια] | το λιουτρουβιό [Πάργα] | του λιτρουβιό [Μακρινή, Πρέβεζα] | του λιουτρουβιό [Χρυσοβίτσα] | του λιουτριβίου [Ραψάνη] | του λιουτρίβ [Άγιος, Αμφίκλεια, Μηλίνα, Στυλίδα, Τιθορέα] | το λιατρίβι [Μέγαρα] | η αλεστική [Πάργα] | η γαλιάγρα [Άγιος, Δράκεια, Μηλίνα] || Κρήτη: το αλετρουγιό [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι] | το αλετρουγουδιό [Ανώγεια, Αποδούλου, Τύλισος] | το αλιτριβιδιό [Σάσαλος] | το αλετριβιδιό [Εμπρόσνερος] | η φάμπρικα [Άγιος Βασίλειος, Ανατολή, Ανώγεια, Βραχάσι, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Τύλισος] || Κύπρος: ο ελιόμυλος [Μουτουλλάς, Πάνω Λεύκαρα] | τα λιομύλια [Έμπα] | ο ξυλόμυλος [Άγιος Νικόλαος*] | ο μύλος [Ψεματισμένος].

λιόφυλλα || Πελοπόννησος: τα λιόφυλλα [Βρέσθενα, Μυγδαλιά, Παραδείσια] | τα ελιόφυλλα [Ροεινό] | τα λιόφυα [Πέρα Μέλανα] || Ιόνιο: τα λιόφυλλα [Οθωνοί] | τα λιόφλα [Γάιος] | τα γιόφυλα [Κέρκυρα] || Κρήτη: τα λιόφυλλα [Σάσαλος].

λιόφυτα / μικρά δέντρα ελιάς || Πελοπόννησος: τα λιόφτα [Λυγουριό] || Ιόνιο: τα λιόφυτα [Άγιος Δημήτριος, Ζάκυνθος] || Ρούμελη: το λιοφύτι [λιοφύτι] || Κρήτη: τα λιόφυτα [Παλαιοχώρα] | τα μουρέλα [Άγιος Βασίλειος, Κελλάρια, Τύλισος].

λιτρουβιάρης || Πελοπόννησος: ο λιτρουβιάρης [Αλποχώρι, Παραδείσια, Ρούτσι, Τρόπαια] | ο λιτριβιάρης [Βρέσθενα] | ο λιοτριβιάρης [Δολιανά] | ο λιουτριβάρης [Προάστιο] | ο λιοτριβάρης [Στεμνίτσα] | ο λιτριβάρης [Τσέρια] | ο λιτριβάρη [Πέρα Μέλανα] | ο λιτζιβάζη [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: ο λιτρουβιάρης [Αργοστόλι, Γάιος, Μονοπολάτα] | ο λιτρουβάρης [Ζάκυνθος, Μαχαιράδο] | ο λουτρουβιάρης [Αργυράδες, Αρμενάδες, Κέρκυρα, Ληξούρι] | οι λουτρουβιαρέοι [Αργυράδες, Σκριπερό] | οι λιτουργιαρέοι [Φισκάρδο] | οι λιτρουβιαρέοι [Αργοστόλι] | οι λιτροβιαρέοι [Δρυμώνας] || Ρούμελη: ο λουτρουβιάρης [Πάργα] | ου λιτρουβιάρς [Μακρινή] | ο λιατριβάρης [Μέγαρα] | ι γαλιαγρέους [Δράκεια] || Κρήτη: οι αλετρουγιάρηδες [Τύλισος] | οι φαμπρικάρηδες [Μάρθα, Τύλισος].

λούκι / στο ελαιοτριβείο || Ιόνιο: το λούκι [Αρμενάδες] .

μάγκανο / ελαιοτριβείου || Ιόνιο: το μάγκανο [Ζάκυνθος] || Κρήτη: το μάγκανο [Τύλισος].

μαϊνέλα / ξύλινη λαβή για το γύρισμα του μποτζεργάτη || Κρήτη: η μαϊνέλα [Μάρθα] | το μαϊνέλι [Μάρθα].

ματολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι ματαλιές [Αργοστόλι, Κοιλιωμένος] .

μαυρολιές / ελιές για παραγωγή λαδιού || Ιόνιο: οι μαυρολιές [Δρυμώνας] | οι πρεβεζάνες [Δρυμώνας] .

μίστατο / δοχείο λαδιού χωρητικότητας δέκα οκάδων || Κρήτη: το μίστατο [Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα].

μούργα || Πελοπόννησος: η μούργα [Άγιος Δημήτριος, Λυγουριό, Ροεινό] | α μούργα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] || Ιόνιο: η μούργα [Αρμενάδες, Γάιος, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Ληξούρι] | η αμούργα [Ζάκυνθος] | η αμουργαρία [Ζάκυνθος] | το σιλίμουργο [Κέρκυρα] | το παλιόλαδο [Φισκάρδο] | το σκουρόλαδο [Ληξούρι] | το ρούπο [Γάιος] | ο ρούπος [Κέρκυρα] || Ρούμελη: η μούργα [Μέγαρα, Πάργα] | η μουργαριά [Πρέβεζα] | η μούργκα [Έλατος, Σταγιάδες] | η μούρκα [Κουμαρίτσι] | η ζούτσα [Πάργα, Χρυσή] | η ζιούρα [Τσαμαντάς] | ι τζιουράς [Μηλίνα] | το χοντρόλαδο [Τσαμαντάς] | η μπουλούντρα [Τσαμαντάς] || Κρήτη: ο κατσίγαρος [Μάρθα, Τύλισος] | η κατσίγαρη [Λαμπιώτες] || Κύπρος: το τζίζουρον [Μουτουλλάς, Μουτουλλάς].

μουργαριά / δοχείο για τη μούργα || Ιόνιο: η μουργαριά [Αρμενάδες] .

μουτάφι / υφαντό από γιδόμαλλο όπου έβαζαν μέσα το χαμούρι που έστιβαν στο λιτρίβι - τα μουτάφια τα στρώναν και στο πάτωμα του σπιτιού || Πελοπόννησος: το μουτάφι [Λυγουριό] || Ρούμελη: το μουτάφι [Μέγαρα] || Κρήτη: ο μποξάς [Λαμπιώτες, Μάρθα].

μποτζαργάτης / εξάρτημα του παλιού ελαιοτριβείου - ξύλινος άξονας στο μηχανισμό πίεσης των μποξάδων || Κρήτη: ο μποτζαργάτης [Λαμπιώτες, Μάρθα] | ο μποτσαργάτης [Άγιος Βασίλειος].

μυλάρια / οι πέτρινες μυλόπετρες στο λιοτρίβι || Ιόνιο: το απανωλίθι [Κέρκυρα] | το πανωλίθι [Αρμενάδες] | το κατωλίθι [Αρμενάδες, Κέρκυρα] || Κρήτη: τα μυλάρια [Παλαιοχώρα] | οι απανώπετρες [Παλαιοχώρα].

νεροβούτσι / δοχείο για το διαχωρισμό λαδιού και νερού στο λιοτρίβι || Κρήτη: το νεροβούτσι [Παλαιοχώρα].

ξερολίτρουβο || Πελοπόννησος: το ξερολίτρουβο [Παραδείσια].

πιρούνα / ξύλινη διχάλα για τη στερέωση της ανάπλας (λιοπάνας) στο χώμα, στο μάζεμα των ελιών || Κρήτη: η πιρόνα [Βραχάσι].

πλακωτάρι / ξύλινο κούτσουρο - πάνω από τους μποξάδες στο ελαιοτριβείο || Κρήτη: το πλακωτάρι [Μάρθα].

πλάντρα / μηχανή παλιού ελαιοτριβείου || Πελοπόννησος: η πλάντρα [πλάντρα] | το πλαντρόνι [Άγιος Δημήτριος] || Ιόνιο: η πλάντρα [Αργυράδες, Γάιος, Ζάκυνθος, Κέρκυρα] | η μπλάντρα [Γάιος] .

ποδόχι / πέτρινη στέρνα για το λάδι, στο λιοτρίβι || Ιόνιο: το ποδόχι [Κοιλιωμένος] | η ποδόχη [Ζάκυνθος] | το λιμπί [Κοιλιωμένος] .

πυρήνα / ελαιοπυρήνας || Ιόνιο: το λιόστο [Κέρκυρα] || Κρήτη: η πυρήνα [Μάρθα].

ραβδιστήρα || Ιόνιο: η ράβδα [Κέρκυρα] | η κατσουρίδα [Ζάκυνθος, Κοιλιωμένος, Ληξούρι, Μαχαιράδο] | το κατσουρίδι [Ζάκυνθος, Κοιλιωμένος] | η λαγούσα [Ζάκυνθος] | η λούρα (μεγάλη) [Κοιλιωμένος, Μαχαιράδο] | ο λούρος [Δρυμώνας] || Ρούμελη: η ραβδιστήρα [Θαρούνια] | η λούρα [Έλατος, Χρυσή] | ου λούρους [Έλατος] || Κρήτη: η κοντάδα [Άγιος Βασίλειος, Ανατολή, Μάρθα, Κελλάρια] | η δοκίδα [Άγιος Βασίλειος, Μάρθα] | τα ντεμπλιά [Μάρθα] || Κύπρος: η βάκλα [Μουτουλλάς, Πάνω Λεύκαρα].

ραβδιστής / στο μάζεμα των ελιών || Πελοπόννησος: ο ραβδιστής [Κρέστενα, Λαγκάδια] | ο τιναχτής [Βαλύρα] || Ιόνιο: ο τναχτής [Δρυμώνας] || Ρούμελη: ο ραβδιστής [Θαρούνια].

σαπούνι (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: το σαπούνι [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βρέσθενα, Θαλάμες, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεχαινά, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Πάκια, Πηγαδάκια, Προάστιο, Ροεινό, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: το σαπούνι [Άγιος Δημήτριος, Αργοστόλι, Γάιος, Ζάκυνθος, Μονοπολάτα, Νησάκι, Οθωνοί, Σκριπερό] || Ρούμελη: το σαπούνι [Άγιος Λουκάς, Μέγαρα, Πάργα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του σαπούν [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Μηλίνα, Πρέβεζα, Ραψάνη, Στροφυλιά, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] || Κρήτη: το σαπούνι [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Τύλισος] || Κύπρος: το σαπούνιν [Καραβάς*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό, Πάνω Λεύκαρα, Τσάδα].

σοφράς / σιδερένια πλάκα - πλάκωνε τους μποξάδες στο ελαιοτριβείο || Κρήτη: ο σοφράς [Μάρθα].

στάμα / ο πολτός της ελιάς που μπαίνει κάθε φορά στην πρέσα, στο λιοτρίβι || Ιόνιο: το στάμα [Κέρκυρα, Μονοπολάτα] | το στίμα [Κέρκυρα] .

στραβολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι στραβολιές [Κοιλιωμένος] .

στρόφα / για το σφίξιμο του σοφρά στο ελαιοτριβείο || Κρήτη: η στρόφα [Μάρθα].

σφυρίδες / στο λιοτρίβι - στρογγυλές πλεγμένες από βούρλα || Πελοπόννησος: τα σφυριδόνια [Προάστιο] || Ιόνιο: οι σφυρίδες [Αργυράδες, Αρμενάδες, Βαθύ, Γάιος, Ζάκυνθος, Κοιλιωμένος, Μαθράκι, Μαχαιράδο, Νησάκι] | τα σφυρίδια [Μονοπολάτα] | τα σφρίδια [Δρυμώνας] || Ρούμελη: οι σφρίδις [Πρέβεζα].

τάλια / ίση με δέκα οκάδες λάδι || Πελοπόννησος: η τάλια [Δολιανά] || Ιόνιο: η τάλια [Ζάκυνθος] || Ρούμελη: η τάλια [Θαρούνια, Μέγαρα].

τερτικό / μεγάλο καλάθι με δυο χερούλια για το μάζεμα της ελιάς || Ιόνιο: το τερτικό [Αργυράδες, Γάιος, Μαθράκι, Πάγοι] | ο τερτικός [Κέρκυρα] .

τζισβέρα / μεταλλικό δοχείο σε σχήμα ταψιού - κάτω από τους μποξάδες στο ελαιοτριβείο || Κρήτη: η τζισβέρα [Μάρθα].

τραγολιές / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι τραολιές [Αργοστόλι] .

τσαντίλια / που έβαζαν τον πολτό στο λιοτρίβι || Ιόνιο: οι τσαντίλες [Ληξούρι, Σκινέας] || Ρούμελη: τα τσαντίλια [Άγιος].

φαουλάρικες / ποικιλία ελιάς || Ιόνιο: οι φαουλάρικες [Κοιλιωμένος] .

χαβάνι / ελαιοτριβείου || Πελοπόννησος: το χαβάνι [Τσέρια].

χαμάδες / ώριμες ελιές πεσμένες χάμω || Ρούμελη: οι χαμάδες [Θαρούνια] | οι πισιάδις [Μηλίνα].

χαμολόι / το μάζεμα των πεσμένων ελιών, πριν το ράβδισμα || Πελοπόννησος: το χαμολόι [Βρέσθενα, Δολιανά] | το χαμολόγι [Λυγουριό] | το χαμόγι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] || Ιόνιο: τα χαμολόγια [Ζάκυνθος] .

χαμούρι / λιωμένος ελαιόκαρπος || Πελοπόννησος: το χαμούρι [Δολιανά, Εξωχώρι, Θαλάμες, Λυγουριό, Παραδείσια, Προάστιο, Τσέρια] || Ρούμελη: το χαμούρι [Μέγαρα, Ωραιόκαστρο].

χαμπιλάδια / τα χαμηλά κλαδιά || Ιόνιο: τα χαμπιλάδια [Μαχαιράδο] .

χοντρολιές / μεγάλες ελιές για φαγώσιμες || Ιόνιο: οι χοντρολιές [Αργοστόλι, Αργυράδες, Αρμενάδες, Ληξούρι, Μονοπολάτα] || Ρούμελη: οι χουντρουλιές [Γουριά, Μακρινή, Πρέβεζα, Ραψάνη, Στυλίδα, Τιθορέα, Χρυσοβίτσα] || Κρήτη: οι χοντρολιές [Βώροι, Λαμπιώτες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Τύλισος].