Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- 27. ο θάνατος

 

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

27. ο θάνατος

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

 

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Η Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

Κύπρος: Η Κυπριακή Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κύπρου

 

 

αγρύπνια || Πελοπόννησος: η αγρύπνια [Λεβίδι]. || Κρήτη: η αγρυπνιά [Μάρθα].

αμάντα / ανάπαυση ψυχής  || Κυπρος: η αμάντα [Νέο Χωριό].

αναβόλι / μαξιλαράκι που βάζουν στο στήθος του νεκρού και πάνω σε αυτό ακουμπούν την εικόνα || Κρήτη: το αναβόλι [Άγιος Γεώργιος, Παλαιοχώρα] | το ανεβόλι [Τύλισος].

αντρομοίρι / η κληρονομιά της συζύγου, όταν πέθαινε ο άντρας της || Ρούμελη: του αντρουμοίρ [Κιλελέρ].

αφαλοκέρι / κερί που βάζουνε στον αφαλό του νεκρού || Ρούμελη: του αφαλουκέρ [Άγιος].

βαντιέρα / δίσκος για τα κόλλυβα || Ρούμελη: η βαντιέρα [Γουριά].

βιόλα / πήλινο βαθύ πιάτο με κρασί, λάδι και τρία φιτίλια από μπαμπάκι - την άναβαν τρία βράδια, στο σπίτι του νεκρού και μετά την έσπαγαν πάνω στον τάφο || Κρήτη: η βιόλα [Άγιος Γεώργιος].

γουριατό / οδυρμός || Ρούμελη: το γουριατό [Δελβινάκι, Δολό].

διπλοχρονιά / η διπλοχρονιά || Κρήτη: η διπλοχρονιά [Λαμπιώτες].

εννιάμερα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα εννιάμερα [Δολό, Θαρούνια] | τα νιάμερα [Άγιος Λουκάς] | τα ινιάμιρα [Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Μεσούντα]. || Κρήτη: τα εννιάμερα [Ανατολή, Βουλγάρω, Παλαιοχώρα] | τα νιάμερα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βρύσες, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Σάσαλος, Σέλλες].

εννιάμηνα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα εννιάμηνα [Τσαμαντάς]. || Κρήτη: τα εννιάμηνα [Σιρίλι] | τα νιαμήνια [Άγιος Βασίλειος, Βραχάσι, Κελλάρια, Μάρθα, Σάσαλος, Σέλλες] | η εννιαμηνιά [Ανώγεια] | τα νιάμηνα [Λαμπιώτες]. || Κυπρος: τα εννιαμήνια [Άγιος Νικόλαος*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

εξάμερα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα εξάμερα [Δολό].

εξάμηνα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα ξάμηνα [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια] | τα ξαμήνια [Στροφυλιά]. || Κρήτη: τα εξάμηνα [Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σιρίλι] | τα εξαμήνια [Άγιος Γεώργιος] | τα ξαμήνια [Άγιος Βασίλειος, Βραχάσι, Κελλάρια, Μάρθα] | τα ξάμηνα [Λαμπιώτες, Σάσαλος] | η εξαμηνιά [Ανώγεια]. || Κυπρος: τα εξαμήνια [Άγιος Νικόλαος*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

θανατήκια / τα ρούχα του νεκρού || Πελοπόννησος: τα θανατήκια [Άγιος Δημήτριος] | τα θανακίτσα [Πέρα Μέλανα] | τα θανατίτσα [Πέρα Μέλανα].

θανατικό / θανατηφόρα επιδημία || Ρούμελη: το θανατικό [Πάργα] | του θανατικό [Γραμματικού] | η χαλασιά [Αμφίκλεια]. || Κρήτη: το συρτικό [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή] | το σερτικό [Εμπρόσνερος] | το συρτό [Βραχάσι] | ο σερμός [Αποδούλου, Μιαμού, Σάσαλος, Τύλισος] | ο συρμός [Ανώγεια].

θάνατος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο θάνατος [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Θαλάμες, Κανδήλα, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | ο θάνατε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο θάνατος [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | ου θάνατους [Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μεσούντα, Πρέβεζα, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι θάνατους [Αγιά, Μηλίνα, Μικρό Βουνό] | θάνατους [Ραψάνη] | το θανατικό [Δελβινάκι, Κουμαρίτσι] | το ραχμέτι [Πάργα] | ου πιθαμός [Έλατος, Κουμαρίτσι, Σταγιάδες]. || Κρήτη: ο θάνατος [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βρύσες, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος]. || Κυπρος: ο θάνατος [Άγιος Νικόλαος*, Καραβάς*, Μια Μηλιά*, Νέο Χωριό].

θάψιμο || Πελοπόννησος: το θάψιμο [Θαλάμες, Δροσοπηγή, Προάστιο, Ρούτσι] | το τάφιασμα [Δροσοπηγή] | το χώσιμο [Τσέρια]. || Ρούμελη: το θάψιμο [Πηγή] | του θάψμου [Γέρμας, Γουριά, Μακρινή] | του θάμψου [Ραψάνη] | του χώσμου [Μακρινή] | του παράχουμα [Έλατος, Μασχολούρι] | του χουματσμα [Μικρό Βουνό]. || Κυπρος: το θαβκιόν [Λάπηθος*] | το χαφτζιόν [Νέο Χωριό].

θρήνος || Πελοπόννησος: ο θρήνος [Θαλάμες, Ρούτσι] | ο θρήνε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο θρήνος [Τσαμαντάς] | ου θρήνους [Σιάτιστα, Στροφυλιά] | ι θρήνους [Μηλίνα]. || Κρήτη: ο θρήνος [Ανατολή] | το θρήνος [Θεοδώρα].

κανελέτο / για μεταφορά των νεκρών || Πελοπόννησος: το κανελέτο [Προάστιο]. || Κρήτη: το καδελέτο [Κελλάρια, Μάρθα].

καρβέλες / ψωμάκια μνημόσυνου || Πελοπόννησος: οι καρβέλες [Ρούτσι]. || Ρούμελη: οι καρβέλες [Ωραιόκαστρο] | τα σχώρια [Χουλιαράδες].

κάσα / φέρετρο (ALE) || Πελοπόννησος: η κάσα [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεχαινά, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | το κασόνι [Λυγουριό] | η σεντούκα [Κανδήλα] | το πούμα [Κανδήλα] | το κιβούρι [Κάτω Λουσοί] | το κουτί [Παραδείσια, Πηγαδάκια] | α κάσα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η κάσα [Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γουριά, Γραμματικού, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Θαρούνια, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μέγαρα, Μελισσουργοί, Ραψάνη, Στροφυλιά, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | το κασόνι [Θαρούνια] | του κασόν [Μηλίνα] | το κασέλι [Δελβινάκι] | του κάσουμα [Δραμεσιοί] | του σιντούκ [Ραψάνη] | του κτσι [Σιάτιστα] | του κλουβί [Κιλελέρ, Μικρό Βουνό] | του σιντούκουμα [Αγιά] | του κουτί [Αγιά] | του θανατόσπτου [Στροφυλιά]. || Κρήτη: η κάσα [Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Λαμπιώτες, Μάρθα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος] | η κασέλα [Βραχάσι]. || Κυπρος: το σεντούτζιν [Νέο Χωριό].

κοκαλήθρα / εκεί έβαζαν στη σειρά τα κουτιά με τα κόκαλα των νεκρών || Πελοπόννησος: η κοκαλήθρα [Βρέσθενα].

κόλλυβα || Πελοπόννησος: τα κόλλυβα [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κανδήλα, Καστρί, Λεβίδι, Λυγουριό, Πάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ρούτσι, Σαρακίνι, Στεμνίτσα, Τσέρια] | τα σπερνά [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αρχαία Φενεός, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Παραδείσια, Προάστιο, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | το σπερνό [Αμπελιώνα, Κανδήλα] | τα σπυριά [Αγία Άννα, Λαγκάδια, Σαρακίνι] | το στάρι [Βρέσθενα, Πάκια, Στεμνίτσα] | τα μπουλιά [Αμπελιώνα, Ελληνίτσα, Καστρί, Παραδείσια] | τα κουκιά [Σκεπαστό] | τα ψυχούδια [Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: τα κόλλυβα [Γουριά, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Φαρκαδόνα] | τα κόλβα [Δομνίστα, Κουμαρίτσι, Μελισσουργοί, Μηλίνα, Σταγιάδες, Χρυσοβίτσα] | το στάρι [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια, Δελβινάκι] | του σταρ [Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Λιλαία, Μακρινή, Πλατύστομο, Ραψάνη, Στροφυλιά, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες] | του στιαρ [Αγιά, Κανάλια, Κιλελέρ] | του στσιαρ [Σιάτιστα] | τα σπερνά [Πάργα] | τα σπιρνά [Πρέβεζα] | τα ψυχούλια [Τσαμαντάς] | τα μνημόσυνα [Άγιος Λουκάς] | τα μπουμπόλια [Μασχολούρι, Μικρό Βουνό, Ραψάνη] | τα ξτέλια [Ραψάνη] | τα σχτέλια [Βράχα] | του σχώριου [Έλατος]. || Κρήτη: τα κόλλυβα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος]. || Κυπρος: τα κόλλυβα [Έμπα, Πάνω Λεύκαρα] | τα κόλλυφα [Άγιος Νικόλαος*, Γαστριά*, Καραβάς*, Λάπηθος*, Μια Μηλιά*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

κορέτο / πένθος στο χέρι || Πελοπόννησος: το κορέτο [Σκεπαστό].

κουφάρι || Πελοπόννησος: το κουφάρι [Καστρί, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το κουφάζι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το κουφάρι [Πάργα] | του κφαρ [Μηλίνα, Πλατύστομο]. || Κρήτη: το κουφάρι [Βώροι].

λείψανο || Πελοπόννησος: το λείψανο [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Καστρί, Λεβίδι, Λεχαινά, Μαγούλα, Μάλη, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροζενά, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Φενεός] | το λείψιανο [Προάστιο, Τσέρια] | το λείψανε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το λείψανο [Θαρούνια, Τσαμαντάς] | του λείψανου [Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Δομνίστα, Μακρολίβαδο, Μελισσουργοί, Στυλίδα, Τσουκαλάδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το λείψανο [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος]. || Κυπρος: το λείψανον [Άγιος Νικόλαος*, Νέο Χωριό, Ριζοκάρπασο*].

μακαρία / το μετά την κηδεία, κέρασμα με κονιάκ, τσικουδιά, κρασί τυρί και παξιμάδια ή το τραπέζι με φαγητό || Ρούμελη: η μακαρία (πιλάφι με κρέας και κρασί) [Δελβινάκι, Σιάτιστα] | η μακαριά [Έλατος] | η μακάρις [Μηλίνα] | η μακάρς [Δράκεια] | η ανάπαψ [Έλατος] | του σχώριου [Στροφυλιά] | η παρηγουριά [Στροφυλιά]. || Κρήτη: η μακαρία [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βουλγάρω, Μάρθα, Μιαμού, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι] | το πορθιάτικο [Άγιος Γεώργιος, Μάρθα] | το πορτιάτικο [Ανατολή] | ο τάφος (το τραπέζι μετά την κηδεία) [Άγιος Βασίλειος] | η παρηγοριά [Λαμπιώτες]. || Κυπρος: η παρηορκά [Καραβάς*].

μακαρίτης || Πελοπόννησος: ο μακαρίτης [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα, Δολιανά, Κανδήλα, Καστρί, Κρέστενα, Λυγουριό, Πάκια, Παραδείσια, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | ο μακαρίτα [Πέρα Μέλανα] | ο μακαζίτα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο μακαρίτης [Άγιος Λουκάς] | ου μακαρίτς [Γέρμας, Γουριά, Μακρινή, Μασχολούρι, Πλατύστομο, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι μακαρίτς [Μηλίνα]. || Κρήτη: ο μακαρίτης [Άγιος Γεώργιος, Αποδούλου, Κελλάρια, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Σιρίλι]. || Κυπρος: ο μακαρίτης [Άγιος Νικόλαος*, Μουτουλλάς].

μακαρίτισσα || Κρήτη: η μακαρίτισσα [Άγιος Βασίλειος, Αποδούλου, Σέλλες]. || Κυπρος: η μακαρίτισσα [Μουτουλλάς].

μερέζα / πλερέζα  || Κυπρος: η μερέζα [Νέο Χωριό].

μνήματα / το νεκροταφείο (ALE) || Πελοπόννησος: τα μνήματα [Λεβίδι, Παραδείσια] | το θεφταριό [Σκεπαστό] | το κοιμητήρι [Κρέστενα]. || Ρούμελη: τα μνήματα [Χουλιαράδες] | το κοιμητήρι [Δελβινάκι, Δολό] | το τσοιμητήρι [Άγιος Λουκάς].

μνημόσυνο || Πελοπόννησος: το μνημόσυνο [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βρέσθενα, Γυμνό, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | το μνημόσυνο [Λαγκάδια] | το μνημόσυνε [Πέρα Μέλανα] | α μακάριση [Πέρα Μέλανα] | α μακάζιση [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το μνημόσυνο [Άγιος Λουκάς, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του μνημόσυνου [Αγιά, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Στυλίδα, Τσουκαλάδες, Χρυσοβίτσα] | του μνημόσνου [Γραμματικού, Ραψάνη, Σιάτιστα, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | του μνημόσιου [Τιθορέα] | τα σχώρια [Πηγή] | τα διαβάσματα [Ραψάνη] | του ψαλτσκό [Σιάτιστα]. || Κρήτη: το μνημόσυνο [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σέλλες]. || Κυπρος: το μνημόσυνον [Άγιος Νικόλαος*, Καραβάς*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

μοιρολογίστρα || Πελοπόννησος: η μοιρολογίστρα [Λυγουριό]. || Ρούμελη: η μερολογίστρα [Μέγαρα] | οι μοιρουλουγίστρις [Άγιος] | οι μοιριουλουγίστρις [Σιάτιστα]. || Κρήτη: η μοιρολοΐτρα [Ανατολή] | η μοιρολοΐστρα [Κελλάρια] | η μοιρολογίτρα [Άγιος Βασίλειος] | οι μοιρολογίσιρες [Ανώγεια].

μοιρολόι || Πελοπόννησος: το μοιρολόι [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Πάκια, Σκεπαστό] | το μοιρολόγι [Λεβίδι, Φενεός] | το μοιριολόι [Κανδήλα, Κρέστενα, Παραδείσια] | το μοιριολόγι [Τσέρια] | τα μοιρολόγια [Αγρίδι, Γυμνό, Θαλάμες, Καρυά, Καστρί, Λυγουριό, Πηγαδάκια, Ρούτσι, Σαρακίνι, Στεμνίτσα] | τα μοιριολόγια [Μυγδαλιά, Αμπελιώνα] | τα μοιρολόια [Καστρί] | το νιρόγι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το μοιρολόι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι] | το μοιριολόι [Τσαμαντάς] | τα μοιριουλόγια [Σιάτιστα] | του μοιρουλόι [Γραμματικού, Δραμεσιοί, Μακρινή, Μεσούντα, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Τιθορέα] | το μερολόι [Τιθορέα] | του μοιριουλόιο [Αμφίκλεια] | του μοιριουλόι [Γέρμας, Γουριά, Κανάλια, Μελισσουργοί, Λιλαία, Πρέβεζα, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | το μοιρολόγι [Δολό, Θαρούνια] | τα μοιρολόγια [Δελβινάκι, Θαρούνια, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | τα μοιρουλόγια [Άγιος, Βράχα, Κουμαρίτσι] | τα μοιρουλόια [Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Ραψάνη] | τα μοιριουλόια [Τσουκαλάδες]. || Κρήτη: το μοιρολόι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Παλαιοχώρα] | τα μοιρολόγια [Ανώγεια, Βουλγάρω, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Σάσαλος, Σιρίλι]. || Κυπρος: το ανακάλημαν [Νέο Χωριό] | τα ανακαλήματα [Νέο Χωριό].

νεκροκέρι || Πελοπόννησος: το νεκροκέρι [Παραδείσια].

νεκροκρέβατο || Πελοπόννησος: το νεκροκρέβατο [Βρέσθενα, Δολιανά, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Φενεός]. || Ρούμελη: το νεκροκρέβατο [Πάργα] | του νικρουκρέβατου [Λιλαία, Μακρινή] | ο κράβατος [Μέγαρα, Πάργα] | ο κρέβατος [Μέγαρα]. || Κρήτη: ο κρέβατος [Βουλγάρω, Παλαιοχώρα, Σάσαλος] | το καθελέτο (είναι της εκκλησίας - για τη μεταφορά του νεκρού) [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια] | το καδελέτο [Άγιος Βασίλειος, Ανώγεια, Αποδούλου, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα] | το καθεγλέτο [Βραχάσι] | το κασελέτο [Ανώγεια].

νεκροπάνι || Ρούμελη: το νεκροπάνι [Ωραιόκαστρο].

νεκροπάπουτσα / φτηνά παπούτσια για τους νεκρούς || Ρούμελη: τα νεκροπάπουτσα [Ωραιόκαστρο].

νεκρόσκουτα / τα ρούχα του νεκρού || Πελοπόννησος: τα νεκρόσκουτα [Αμπελιώνα, Κανδήλα, Σαρακίνι, Σκεπαστό] | τα θανατήκια [Άγιος Δημήτριος] | τα θανακίτσα [Πέρα Μέλανα] | τα θανατίτσα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: τα ξιψυχάρια [Κιλελέρ].

ξενύχτισμα / νεκρού || Πελοπόννησος: το ξενύχτισμα [Βρέσθενα, Κρέστενα, Ρούτσι].

ξεφυχιάρικα / τα στρωσίδια στο κρεβάτι του νεκρού || Ρούμελη: τα ξιψυχιάρκα [Κιλελέρ].

ξέχωμα / εκταφή || Πελοπόννησος: το ξέχωμα [Ρούτσι, Σαρακίνι] | το ξέχωσμα [Παραδείσια] | τα ξεχώματα [Ελληνίτσα, Καστρί] | το ξέθαμα [Βρέσθενα]. || Ρούμελη: του ξέχουμα [Αγιά, Αμφίκλεια, Μελισσουργοί, Στροφυλιά] | τα ξιχώματα [Άγιος] | του ξινάχουμα [Σιάτιστα] | του ξιπαράχουμα [Ραψάνη] | τα ξεθάματα [Τσαμαντάς].

ξεψύχισμα || Πελοπόννησος: το ξεψύχισμα [Κρέστενα, Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του ξιψύχμα [Έλατος, Σταγιάδες] | του ξιψύχσμα [Στροφυλιά].

ξόδι / κηδεία || Ρούμελη: το ξόδι [Πάργα, Τσαμαντάς] | του ξοδ [Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το ξόδι [Κελλάρια, Τύλισος] | η θανή [Θεοδώρα, Κελλάρια]. || Κυπρος: το χαφτζειόν [Νέο Χωριό].

ξυλοκρέβατο || Πελοπόννησος: το ξυλοκρέβατο [Ελληνίτσα, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: το ξυλοκρέβατο [Τσαμαντάς] | του ξλουκρέβατου [Γουριά]. || Κυπρος: το ξυλοκρέβατον [Άγιος Νικόλαος*, Νέο Χωριό].

οκά / πήλινο δοχείο με νερό που κρεμούν στην πόρτα του σπιτιού του πεθαμένου, για να πίνει - τη σπάνε μετά σαράντα μέρες πάνω στον τάφο || Κρήτη: η οκά [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή]. || Κυπρος: η οκά [Άγιος Νικόλαος*, Μουτουλλάς].

ορφανός (Buck list) || Πελοπόννησος: ο ορφανός [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αρχαία Φενεός, Δολιανά, Εξωχώρι, Λεβίδι, Λυγουριό, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό] | ο αρφανός [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Καστρί] | ο αρφάνης [Λαγκάδια] | ο αρφανέ [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο ορφανός [Δολό, Πηγή, Τσαμαντάς] | ου αρφανός [Αμφίκλεια, Δομνίστα, Μακρινή, Τιθορέα, Τσουκαλάδες] | ου ουρφανός [Γέρμας, Γουριά, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μασχολούρι, Μεσούντα, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ο αρφανός [Μέγαρα] | ου αρφανός [Λιλαία] | ι αρφανός [Μηλίνα, Μικρό Βουνό] | ο γεντίμης [Πάργα] | ο γιατίμης [Πάργα]. || Κρήτη: ο ορφανός [Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Σάσαλος] | ο αρφανός [Ανατολή, Τύλισος]. || Κυπρος: ο ορφανός [Άγιος Νικόλαος*, Γαστριά*] | ο αρφανός [Λάπηθος*, Μουτουλλάς].

πανάρι / το ντυμένο με πανί καπάκι του φέρετρου || Πελοπόννησος: το πανάρι [Βρέσθενα].

πατητό / άρτος (με ζάχαρη και μυρωδικά) για μνημόσυνο || Κρήτη: το πατητό [Σάσαλος].

περατίκι / του Χάρου || Πελοπόννησος: το περατίκι [Προάστιο].

σάβανο || Πελοπόννησος: το σάβανο [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λεχαινά, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | το σάβανε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το σάβανο [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του σάβανου [Αγιά, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δομνίστα, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το σάβανο [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βουλγάρω, Βραχάσι, Λαμπιώτες, Μιαμού] | το λαζάρι [Βρύσες, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Σάσαλος] | το ανεβόλι [Μάρθα]. || Κυπρος: το μίζαρον [Άγιος Νικόλαος*, Νέο Χωριό].

σαβάνωμα || Πελοπόννησος: το σαβάνωμα [Βρέσθενα]. || Ρούμελη: το σαβάνωμα [Θαρούνια] | του σαβάνουμα [Μακρινή]. || Κρήτη: το σαβάνωμα [Ανατολή, Βουλγάρω] | η σαβάνωση [Βουλγάρω]. || Κυπρος: το λαζάρωμαν [Καραβάς*].

σαρανταλείτουργα / για σαράντα μέρες συνέχεια ο παπάς λειτουργεί για τον πεθαμένο || Ρούμελη: τα σαρανταλείτουργα [Μελισσουργοί, Στροφυλιά, Τσαμαντάς]. || Κρήτη: τα σαρανταλείτουργα [Άγιος Βασίλειος, Κελλάρια] | τα σαραντάρια [Βουλγάρω] | το σαρανταλείτουργο (το έκαναν αν δεν έλειωνε στον τάφο) [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Μάρθα]. || Κυπρος: το σαρανταλούτουρκον [Καραβάς*, Νέο Χωριό] | το σαραντάριν [Νέο Χωριό].

σαραντάμερα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα σαραντάμερα [Δελβινάκι]. || Κρήτη: τα σαράντα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βουλγάρω, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι]. || Κυπρος: το σαραντάμερον [Νέο Χωριό].

σταρόχυλος / τον πρόσφεραν μετά την κηδεία || Κρήτη: ο σταρόχυλος [Άγιος Γεώργιος].

συναπάντημα / μνημόσυνο που γίνεται κάθε χρόνο, την ημερομηνία θανάτου του μακαρίτη || Κρήτη: το συναπάντημα [Άγιος Γεώργιος, Βρύσες, Θεοδώρα, Σέλλες].

συναπαντήματα / μνημόσυνο, μετά από χρόνια, αλλά την ημέρα του θανάτου του μακαρίτη || Κρήτη: τα συναπαντήματα [Ανώγεια, Βουλγάρω, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Σάσαλος].

τάφος (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: ο τάφος [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Θαλάμες, Κανδήλα, Καρυά, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μυγδαλιά, Πάκια, Παραδείσια, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα] | το μνήμα [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λεχαινά, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Φενεός] | το μήμα [Κρέστενα] | το κιβούρι [Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Καστρί] | το τσιβούρι [Εξωχώρι, Καστρί, Λαγκάδια, Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το τσιβούζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | η γούβα [Κανδήλα] | το γουβί [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: ο τάφος [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | ου τάφους [Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μελισσουργοί, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ου τράφους [Σιάτιστα] | ι τάφους [Αγιά, Κανάλια, Μηλίνα, Μικρό Βουνό] | τάφους [Ραψάνη] | το μνήμα [Άγιος Λουκάς, Άγιος Νικόλαος, Θαρούνια, Λιλαία, Πηγή, Τσαμαντάς] | του μνήμα [Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Ραψάνη, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | του μνημόρ [Έλατος, Σταγιάδες] | του νημόρ [Αγία Παρασκευή] | το κιβούρι [Πάργα, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του κιβούρ [Γέρμας, Μηλίνα, Σιάτιστα] | το τσιβούρι [Μέγαρα] | η γούρνα [Αγιά, Κανάλια, Μακρολίβαδο, Πηγή, Στροφυλιά] | η γκούβα [Έλατος, Ωραιόκαστρο] | ο λάκος [Θαρούνια] | ου λάκους [Βράχα, Γουριά] | του μιζάρ (κυρίως μουσουλμάνου) [Έλατος]. || Κρήτη: ο τάφος [Άγιος Βασίλειος, Ανατολή, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βρύσες, Βραχάσι, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Σάσαλος] | το μνήμα [Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Αποδούλου, Βραχάσι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] | η άρκλα (μνήμα κτισμένο με πέτρες) [Άγιος Γεώργιος, Αποδούλου] | το μεζάρι [Κελλάρια]. || Κυπρος: ο τάφος [Άγιος Νικόλαος*, Έμπα, Καραβάς*, Λάπηθος*, Μια Μηλιά*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό, Τσάδα] | το τζιούριν [Καραβάς*] | το μνήμαν [Άγιος Νικόλαος*, Βάσα Κοιλανίου, Λάπηθος*, Μια Μηλιά*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

τρικέρι / λαμπάδα στο μπόι του νεκρού, κομμένη στα τρία, που καίγεται στην εκκλησία την ώρα που ψέλνει ο παπάς || Ρούμελη: το τρικέρι [Τσαμαντάς].

τρίμερα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα τρίμερα [Άγιος, Άγιος Λουκάς, Θαρούνια] | το τρίμερο [Δελβινάκι]. || Κρήτη: τα τρίμερα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Βουλγάρω, Κελλάρια, Μάρθα, Σέλλες].

τρίμηνα / μνημόσυνο || Ρούμελη: τα τρίμηνα [Δελβινάκι, Τσαμαντάς]. || Κρήτη: τα τρίμηνα [Λαμπιώτες, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σιρίλι] | τα τριμήνια [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βουλγάρω, Βραχάσι, Μάρθα, Σάσαλος, Σέλλες] | η τριμηνιά [Ανώγεια]. || Κυπρος: τα τριμήνια [Άγιος Νικόλαος*, Μουτουλλάς, Νέο Χωριό].

τρίχρονα/ μνημόσυνο || Ρούμελη: τα τρίχρουνα [Μεσούντα].

χήρα (Buck list) || Πελοπόννησος: η χήρα [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Καλούσι, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μυγδαλιά, Πάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | α χήρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η χήρα [Αγιά, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δελβινάκι, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Θαρούνια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μέγαρα, Μελισσουργοί, Πηγή, Ραψάνη, Σιάτιστα, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | η γκουγκουβάστρα [Δολό]. || Κρήτη: η χήρα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βρύσες, Εμπρόσνερος, Παλαιοχώρα, Σέλλες]. || Κυπρος: η σηράτη [Γαστριά*, Καραβάς*, Νέο Χωριό] | οι σήρες [Λάπηθος*].

χηρειά / χηρεία  || Κρήτη: η χηρειά [Σάσαλος, Σέλλες].

χήρος || Πελοπόννησος: ο χήρος [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Εξωχώρι, Κρέστενα, Λαγκάδια, Πιάνα, Ρούτσι, Σκεπαστό] | ο χήρο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο χήρος [Άγιος Λουκάς, Πηγή, Τσαμαντάς] | ου χήρους [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Μελισσουργοί] | ου απόχηρους [Αγία Παρασκευή, Έλατος] | ου απόχρους [Σταγιάδες] | ο γκούγκουβας [Δολό]. || Κρήτη: ο χήρος [Βουλγάρω].

χρονιάσματα / μνημόσυνο || Πελοπόννησος: τα χρονιάσματα [Ελληνίτσα]. || Κρήτη: τα χρόνια [Λαμπιώτες]. || Κυπρος: το γρονικόν [Άγιος Νικόλαος*].

χωνευτήρι / του νεκροταφείου || Πελοπόννησος: το χωνευτήρι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Ελληνίτσα, Καστρί, Παραδείσια, Σκεπαστό] | η κοκαλίστρα [Τσέρια]. || Ρούμελη: το χωνευτήρι [Θαρούνια] | του χουνιφτήρ [Κουμαρίτσι] | η χουνεύτρα [Χουλιαράδες]. || Κρήτη: το χωνευτήρι [Βουλγάρω].

ψοφίμι || Πελοπόννησος: το ψοφίμι [Προάστιο] | το κάρμα [Κανδήλα, Λαγκάδια] | το ψοθίνι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το ψοϊθίνι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το λέσι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το ψοφίμι [Δελβινάκι] | του ψουφίμ [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Σιάτιστα, Τιθορέα] | του λες [Σιάτιστα, Χρυσή] | του λέσιου [Κανάλια] | η μούρσα [Χρυσή]. || Κυπρος: το φτώμαν [Γαστριά*].

ψόφος || Πελοπόννησος: ο ψόφος [Αλποχώρι, Βρέσθενα, Κανδήλα, Κρέστενα] | ο ψόφο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο ψόφος [Μέγαρα, Τσαμαντάς] | ου ψόφους [Άγιος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Έλατος, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Μασχολούρι, Σιάτιστα] | ι ψόφους [Δράκεια]. || Κρήτη: ο ψόφος [Ανώγεια, Σέλλες]. || Κυπρος: ο ψόφος [Τσάδα].

ψυχοκέρι / μένει τρεις μέρες αναμμένο μετά το θάνατο || Πελοπόννησος: το ψυχοκέρι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Κάτω Λουσοί, Λαγκάδια, Λεβίδι, Παραδείσια] | το ψυχοτσιέρι [Κανδήλα]. || Ρούμελη: το ψυχοτσέρι [Θαρούνια, Μέγαρα] | του ψυχουκέρ [Άγιος, Τσουκαλάδες] | του ψχουκέρ [Αμφίκλεια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μελισσουργοί, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Τιθορέα, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: το ψυχοκέρι [Παλαιοχώρα].

ψυχολαμπάδα / ανάβει το ψυχοσάββατο || Ρούμελη: η ψχουλαμπάδα [Μελισσουργοί, Ραψάνη].

ψυχομάχημα || Πελοπόννησος: το ψυχομάχημα [Βρέσθενα, Μυγδαλιά] | το αγγελόσκιασμα [Ρούτσι]. || Ρούμελη: το ψυχομάχημα [Πηγή] | του ψυχουμάχημα [Πρέβεζα] | του ψυχουμαχητό [Κουμαρίτσι] | η κουντανάσα [Χουλιαράδες] | του αγγιλουκρούχ [Στροφυλιά]. || Κρήτη: το ψυχομάχημα [Ανατολή] | το ξεψύχισμα [Ανατολή]. || Κυπρος: το ψυχομάσημα [Νέο Χωριό].

ψυχόπιτα / με σκέτο αλεύρι, χωρίς προζύμι, στρογγυλή, ένα δάχτυλο πάχος, κομμένη σε κομμάτια, τη μοίραζαν μετά την κηδεία || Κρήτη: η ψυχόπιτα [Βουλγάρω].

ψυχοσάββατο || Ρούμελη: το ψυχοσάββατο [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Θαρούνια, Πηγή, Τσαμαντάς] | του ψυχουσάβατου [Άγιος, Βράχα, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Στροφυλιά, Τσουκαλάδες] | του ψχουσάβατου [Γουριά, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Ραψάνη, Χρυσοβίτσα] | ου ψχος [Σιάτιστα]. || Κρήτη: το ψυχοσάββατο [Βουλγάρω, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Τύλισος]. || Κυπρος: το ψυχοσάββατον [Καραβάς*, Νέο Χωριό, Πάνω Λεύκαρα].

ψυχοχάρτι / με τα ονόματα των πεθαμένων, το διαβάζει ο παπάς || Πελοπόννησος: το ψυχοχάρτι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Λεβίδι] | το μεριδοχάρτι [Αγία Άννα, Αμπελιώνα] | το ξεψυχοχάρτι [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: το ψυχοχάρτι [Τσαμαντάς] | του ψυχουχάρτ [Έλατος, Στροφυλιά] | του ψχουχάρτ [Γουριά, Λιλαία, Ραψάνη, Σταγιάδες, Χρυσοβίτσα] | το μεριδοχάρτι [Θαρούνια] | το νεκροχάρτι [Ωραιόκαστρο]. || Κρήτη: τα μεριδοχάρθια [Μιαμού]. || Κυπρος: το μνημονοχάρτιν [Νέο Χωριό].